Sjors van der Panne speelt Jacques Brel in musical over zijn leven. ‘We zouden vrienden kunnen zijn’

Hoewel de radio spaarzaam is met luisterliedjes en de Franse taal buiten Frankrijk op zijn retour lijkt, is Brel nooit vergeten. Zijn successen Ne me quitte pas (Laat me niet alleen), Voire un ami pleurer (Een vriend zien huilen) en Mon plat pays (Mijn vlakke land) blijken onverwoestbaar. Die onbeperkte houdbaarheid van Brels werk wordt gevoed door vertolkingen van zijn klassiekers door onder anderen Herman van Veen en Acda en De Munnik. Brels parel Ne me quitte pas kreeg ook een Engelse vertaling (If you go away) die in uitvoeringen door Neil Diamond, Frank Sinatra, Dusty Springfield en Shirley Bassey extra glans kregen.

Maar eerst over het fenomeen zelf: Jacques Brel (1929-1978) lijkt als tiener de gedroomde opvolger van zijn vader als directeur van de kartonfabriek van zijn familie bij Brussel. Bij de katholieke jongerenvereniging in de buurt blinkt hij weliswaar uit als er gezongen wordt, maar artiestenbloed en het familiebedrijf gaan niet samen, denken ze dan nog. Na een paar jaar verlaat hij het bedrijf tóch en zingt hij zijn zelfgeschreven liedjes voor de radio. De luisteraars lopen niet meteen warm voor de nieuwkomer, maar als hij een plaat uitbrengt en zijn chansons met goede muzikanten in Parijs zingt, volgt zijn doorbraak.

Zijn liedjes zijn intens, vol emotie. En zo zingt hij ze ook. Zwetend, spugend, drammend en dromend stort hij zijn woorden over zijn publiek. Zijn eerste nummers lijken onschuldige mijmeringen over het leven, maar al gauw gaat het over de liefde, heimwee en verlangens. Dat zijn zijn éígen emoties, proeft zijn gehoor al gauw. Zodat elke lettergreep bij de luisteraar binnendringt. En Brel uitgroeit tot een vedette.

Nadat eerst Frankrijk voor hem valt, trekt Brel volle zalen in Canada, New York en Moskou. Driehonderd optredens per jaar zijn in die tijd heel normaal. Ondoenlijk, in combinatie met een heftig liefdesleven een stevige rookverslaving en een ingewikkeld slaappatroon. Om te voorkomen dat het routine wordt, stopt hij op het toppunt van zijn roem met zingen en gaat hij verder als filmster en musicalregisseur. Dat wordt geen succes, waarna hij letterlijk afstand neemt van de schijnwerpers. De avonturier haalt zijn vliegbrevet en zeilt met een nieuwe liefde naar een ver eiland om daar een nieuw leven te beginnen. Een paar jaar later overlijdt hij aan longkanker.  

En nu is daar de Nederlandse musical over zijn leven. Een voorstelling waarin de Brel-nummers zó in het geheel zijn gevlochten dat ze zijn levensverhaal inkleuren. De afgelopen weken liet hoofdrolspeler Sjors van der Panne in tv-programma’s al een gezongen voorproefje zien. Dat leidde bij de theaters tot een run op de kaarten, vertelt musicalproducent Albert Verlinde.

Zijn verklaring? ,,Deze tijd legt veel mensen een druk op om aan een verwachtingspatroon te voldoen in het leven. Dan is het een verademing om aan Brel te zien dat je ook je eigen weg kunt volgen. En dat je óók gelukkig kunt worden als je je niet te veel van de buitenwereld aantrekt. Toen Brel genoeg had van zijn optredens had hij het lef om zijn eigen route te nemen en stopte hij als zanger. Dat vergt moed. De andere kant is dat hij in de liefde wel erg voor zichzelf koos. Trouw was er niet bij. Maar toch was hij zo betrokken bij zijn gezin dat hij ze financieel nooit tekortdeed.’’

De keuze voor Sjors van der Panne in de titelrol stond vast, zegt Verlinde. ,,Sjors ís gewoon Brel. Niet alleen qua uiterlijk, stem en karakter, maar ook omdat niemand een liedje zó intens kan vertolken als hij.’’

Bij een repetitie met zijn zes collega-acteurs en hun drie muzikanten laat Sjors van der Panne de Brel-emoties door het oefenlokaal spatten. Daarna vertelt hij waarom hij zo gegrepen is door het Brel-repertoire: ,,Het is gevoel, het is vurig, het is heftig en het ademt vrijheid. Zijn verhaal laat zien hoe één man meerdere levens kan leven. Als je maar inténs leeft. Zijn intensiteit hoor je terug in zijn teksten, die vurigheid weerklinkt in zijn muziek.’’ Hij signaleert een verschuiving in de liedjes van Brel met de jaren: ,,Het gaat van ingetogen naar heel expressief.’’

Hoe diep Brel in de Franse ziel is gekrast, merkte hij afgelopen zomer. ,,Ik zat in een taxi toen Ne me quitte pas op de autoradio voorbijkwam. De chauffeur parkeerde zijn auto en zette de motor uit om in stilte te kunnen luisteren. Dat zegt toch genoeg?’’

Zes jaar geleden polste Verlinde hem al voor de rol van Brel. Toen vond hij zichzelf te jong. ,,Toen kwam ik net uit The Voice of Holland en miste ik ervaring. Om Brel geloofwaardig te kunnen spelen, moet je toch wat gerijpter zijn. Anders wordt het een karikatuur.’’’ En hij wil juist géén imitatie neerzetten. ,,Het moet in de lijn van Brel zijn, maar het publiek mag daar ook een beetje Sjors doorheen zien.’’

Brel zie je tóch wel, meent hij. ,,Het verhaal ademt zijn humor, zijn sfeer, zijn verlangens en zijn rauwe kanten. Best heftig. Daarom is het geen musical voor watjes.’’

Hoe dieper hij in het script duikt, hoe dichter hij bij Brel komt. ,,Ik denk dat we vrienden hadden kunnen zijn.’’