Pieter Derks (40) brengt zijn eerste oudejaarsconference. 'Cabaret mag confronteren'

Eigenlijk is het hoog tijd. Want nu hij al bijna 20 jaar succesvolle soloprogramma’s maakt, hing het al lang in de lucht dat Pieter Derks ooit de oudejaarsvoorstelling zou ‘doen’. Wat we kunnen verwachten? Hij belooft een portie Geert Wilders, een dosis Joost Klein-en-songfestivalspot en een hap Dick Schoof. Ook neemt hij zijn publiek mee van het oorlogsfront naar de fatbike. Of de grap over Marjolein Faber (‘een verzorgpony als minister’) erin blijft, is nog onduidelijk, maar bij try-outs scoorde hij er applaus mee.

Maak je bij zijn combinatie van liedjes en conferences op voor een paar pijnlijke conclusies over onze samenleving van nu, maar reken ook – of vooral – op een hart onder de riem. ,,Want een land dat om zichzelf lacht, is nog niet verloren.’’

Cabaretier Pieter Derks is 40 jaar en woont met vrouw en kinderen in Nijmegen. Hij studeerde even geschiedenis, maar droomde vooral van een carrière als cabaretier. In 2004 studeerde hij af aan de Koningstheateracademie in Den Bosch waarna hij de publieksprijs won bij het Amsterdams Kleinkunst Festival. Zijn loopbaan werd serieus toen hij zich aansloot bij het impresariaat van Youp van ’t Hek, die ook bij deze oudejaarsvoorstelling zijn klankbord is.

Als huiscabaretier van De Wereld Draait Door bouwde Pieter Derks tussen 2011 en 2014 een tv-publiek op. Intussen won hij in 2013 ook de tv-quiz De slimste mens en trekt hij al tien jaar een vaste schare luisteraars met zijn Radio 1-columns als ‘druktemaker’ op woensdagmiddag.

Bij de oudejaarsconference bij de publieke omroep treedt hij deze week in de voetsporen van illustere voorgangers als Freek de Jonge en Youp van ’t Hek. En zij volgden weer het voorbeeld van Wim Kan, die na succesvolle radio-versies in de voorgaande jaren in 1973 het fundament legde voor de oudejaarsconference op televisie. Het was de start van een typisch Nederlandse tv-traditie, waarbij Kan met spot terugblikte op het voorbije jaar.

De opnamen van de show van Pieter Derks werden het afgelopen weekend na een reeks voortellingen gemaakt in het Oude Luxor Theater in Rotterdam. Daarmee werkt Derks vrijwel volgens dezelfde warmdraai-methode als Wim Kan, want de grondlegger van de oudejaarsconference liet zijn voorstellingen eind december altijd een paar avonden achter elkaar in het theater door de tv-camera’s vastleggen. De beste versie werd uitgezonden. ,,De vierde is het geworden!’‘, noteerde Kan op 30 december 1973 in zijn dagboek. ,,Staat ongewijzigd, ongeknipt, onveranderd op de band. 72 minuten. Met kleine foutjes en al.’‘

Wat Pieter Derks wil bereiken met zijn voorstellingen? In een eerder vraaggesprek gaf hij me het antwoord: ,,Het ultieme doel is het publiek de waarheid te vertellen en ze tegelijk dubbel te laten liggen van het lachen. Als het werkt, is het zó confronterend dat de bezoeker tijdens de voorstelling bedenkt dat het anders moet met de wereld.’’

Maar hij relativeert het ook: ,,Ik heb ook niet de illusie dat cabaret de wereld kan verbeteren. Maar ik vind het fijn om vraagtekens te zetten bij alles wat zogenaamd zo vanzelfsprekend is. Als ik mijn publiek op een andere manier naar de werkelijkheid kan laten kijken, is mijn doel al bereikt.”

,,Ik vind het belangrijk dat de zaal een leuke avond heeft, maar ik wil mijn publiek ook een spiegel voorhouden. Daarom mag mijn voorstelling ook scherp en gevaarlijk zijn. Maar op mijn eigen manier. Ik speel niet op de persoon, maar op de inhoud. Je hoort mij geen oordeel vellen en ik wil niet pedant de wijsneuzerige vinger opsteken. Niet veroordelen. Dat werkt niet. Ik verpak mijn verbazing liever in een vraag. Het stellen van de waaromvraag, kan al heel confronterend zijn.’’

,,Ik ben niet grof. Daardoor kan ik in kleine bijzinnen soms verder gaan dan anderen. De kunst is om je boodschap luchtig te verpakken en soms zelfs subtiel te verstoppen. Zo kan ik alles zeggen en kom ik er toch mee weg.’’