Vlnr. Arnoud Heikens, Mirjam Dijkema en Willem Kolvoort hebben een boek gemaakt over de affiches van popclub Vera. Foto: Nienke Maat
Het Groningse poppodium VERA heeft weer wat te vieren. Niet alleen bestaat de club zondag 14 september 51 jaar, op die dag wordt ook het boek gepresenteerd dat een fraai overzicht biedt van een halve eeuw op ambachtelijke wijze posters zeefdrukken. ,,Een kleurrijke ode aan 50 jaar DIY-mentaliteit, underground popcultuur en grafisch vernuft.”
Vanzelfsprekend is het niet dat er in de nok van het pand in de Oosterstraat nog altijd posters worden gezeefdrukt. Veel andere Nederlandse muziekclubs die zich ook met deze kunstzinnige uiting bezighielden, hielden het geleidelijk voor gezien. Kostbaar en tijdrovend immers, concerten promoten kan ook op digitale manieren.
Incidenteel wordt de zeefdrukkunst elders ook nog weleens beoefend, al dan niet commercieel, zoals de leden van de Art Divison van VERA ook worden uitgenodigd door festivals als Noorderzon en TakeRoot om een visitekaartje af te geven.
Band met kunstacademie
De Groningse club voor de internationale pop underground houdt de traditie in ere dus. Een traditie die werd ingezet in 1974 toen de zeefdrukwerkplaats in gebruik werd genomen. Het is ook het jaar waarin de ooit zo gereformeerde club zich serieus ontpopt tot een open jongerencentrum waar muziek meer en meer op het programma komt te staan.
VERA profiteert van oudsher van de aanwezigheid van een kunstacademie in de stad. Kijk alleen maar naar de drie initiatiefnemers van het boek. Willem Kolvoort (60) studeerde grafiek aan Academie Minerva en maakte sinds 1990 honderden posters voor zijn favoriete club. Het leidt in 2020 zelfs tot een eigen boek plus een prestigieuze tentoonstelling van zijn herkenbare werk in het Groninger Museum.
Mirjam Dijkema (41) studeerde ontwerp en illustratie, geeft nu les aan de academie en drukte ook tal van posters. Arnoud Heikens (49) trok als communicatieman vanuit VERA beroepsmatig de kar om het boek te realiseren. Maar ook hij werd opgeleid aan Minerva. Posters ontwerpen en drukken doet hij al lang niet meer, hij kijkt zelfs bescheiden en met enige schroom naar wat exemplaren die in het boek zijn opgenomen.
In 2006 verscheen al het boek Rockin On Paper. Het was tijd voor een update. Nu is een selectie gemaakt uit 6500 posters die keurig door Groninger Archieven worden bewaard. Meer dan 750 zijn er opgenomen in het 220 pagina’s tellende boek dat ook enkele Nederlands- en Engelstalige teksten bevat. De vormgeving van het geheel is verzorgd door Shootmedia.
,,Voor het maken van de indexen hebben we ook gebruikgemaakt van AI”, vertelt Heikens. ,,Waar ik anders twee volledige werkdagen aan kwijt was, leverde AI binnen 10 minuten.” Zoeken kan op jaartal, naam van de optredende artiest en de naam van de bijna zestig ontwerpers die verantwoordelijk zijn voor het creatieve werk dat door de jaren heen steeds kleurrijker werd.
Poster U2 duikt op
Terwijl uitgever Anton Scheepstra in zijn kantoor belangstellend toekijkt, bladeren Kolvoort en Heikens door een proefdruk. En ondertussen komen de verhalen los. Over hoe ze op een foto van een studentenkamer voor het eerst zagen hoe de poster van The Tourists (met de latere Eurythmics Annie Lennox en Dave Stewart) er in 1979 uit heeft gezien. Een fysiek exemplaar hebben ze nog steeds niet kunnen bemachtigen.
Misschien komt ook die poster nog eens tevoorschijn. Bijvoorbeeld als een oudere jongere de zolder opruimt of de nalatenschap door nabestaanden wordt bekeken. ,,Zo kregen we een map met posters toen Kees Neve net was overleden”, vertelt Kolvoort.
Neve was de man die de poster maakte voor het concert dat U2 op 16 oktober 1980 gaf in VERA. ,,Die hadden we nog nooit gezien. Er kwamen ook kleurenfoto’s binnen die Ies van Rij maakte van onder meer Joy Division.” In het boek staat een ervan in zwartwit afgedrukt. Achter Ian Curtis zie je een wand met posters waarop ook de activistische kant van VERA zichtbaar is.
1980 - Flikkerdisco - Maker onbekend. Op 18 september is er na 45 jaar weer een Flikkerdisco. Foto: Business Graphics Datentechnik G
Flikker Disco na 45 jaar terug
,,Het boek bevat voor het grootste deel concertposters, maar tot 1986 waren ook verschillende organisatiegroepen actief”, vertelt Heikens. Ook die activiteiten werden gepromoot middels posters. Om aandacht te vragen voor de Molukse strijd, de woningnood, het woekerende fascisme en de gevaren van de oorlogsindustrie.
,,Sommige onderwerpen zijn nu weer of nog steeds actueel. Palestina bijvoorbeeld.” In 1977 kwam er een vertegenwoordiger van de PLO spreken en werd er Palestijnse linzensoep gegeten.
,,En kijk eens naar die poster voor de Flikker Disco uit 1980. Die werd georganiseerd door de Flikker Groep die zich het scheldwoord als geuzennaam eigen maakte. Volgende week donderdag wordt er weer een Flikker Disco gehouden in VERA.” In een tijd waarin veilig uitgaan een issue is en de rechten van regenbooggemeenschap onder druk staan niet zo’n raar idee.
Heikens noemt het Groningse Knetterijs, een collectief dat bestaat uit negen illustratoren met Minerva als gemeenschappelijke band. Douwe Dijkstra, Kalle Wolters, Megan de Vos, Jan Hamstra en Maarten Huizing behoren zo tot een nieuwe lichting ontwerpers. ,,Zij werken bijvoorbeeld ook voor de Volkskrant en VPRO.”
Kennelijk is het voor autonome grafische kunstenaars ook tegenwoordig nog aantrekkelijk om, zonder dat er een financiële vergoeding tegenover staat, posters te maken voor de club die ook hen een podium biedt. Nog altijd in een oplage van rond de 70, vaak in het formaat van 50 bij 70 centimeter.
Ze worden gewaardeerd door de artiesten die ze vaak meenemen naar huis. Ze werden voor, tijdens en na afloop van concerten van de muren gehaald. Sinds een jaar of wat worden ze ook verkocht door de kunstenaars. Sommige posters zijn zo gewild door fans van bands dat er grof geld voor wordt geboden.
Zoals het hoort, was er discussie over de voorkant van het boek. Wie argeloos kijkt, herkent vast niet meteen het Amerikaanse drietal uit Portland, Oregon, dat de meeste concerten gaf in VERA. Het is precies de bedoeling.
Zondag vindt vanaf 14 uur de boekpresentatie plaats in VERA, Groningen. Er is een zeefdrukdemonstratie en er zijn optredens van Schau Schau, My Friend Television en Bill Mensema.
Boekinformatie
Cover boek Boekcover
Titel 50 Jaar VERA Posters (1974 – 2024)
Samenstellers Arnoud Heikens, Willem Kolvoort en Mirjam Dijkema
Uitgever Uitgeverij Passage
Oplage duizend exemplaren
Prijs 50 euro, intekenprijs tot en met de presentatie op 14 september 44 euro (220 blz.)
