Componist en muzikant Harry Rijnbergen schreef het liefst thuis aan de keukentafel. ,,’s Avonds na een optreden. Rust om de kop, kladblokje erbij, nog ee’m wat na-tjoedelen.’’ Foto: Huisman Media
De Ro-d-Ys uit Oude Pekela, de succesvolle beatband uit de jaren 60, staat in de schijnwerpers dankzij een eerbetoon van Oost-Groningse muzikanten. Harry Rijnbergen (75) was het muzikale brein achter de groep. De componist, zanger en gitarist blijft moeite houden met de verering, maar wil best eens praten. ,,Dit is veur mie ook ’n beetje therapie.’’
Hij zou het van dag tot dag bekijken en beloofde niks, zei Harry Rijnbergen, voorafgaand aan het muzikale eerbetoon in Winschoten in juni. Een paar weken later dompelden honderden grijs geworden sixties-jongeren zich onder in de muziek en verhalen uit hun jeugd. In De Klinker werden ze getrakteerd op een onvergetelijke ode aan de Ro-d-Ys uit Oude Pekela, eind jaren 60 misschien wel de beste beatband van Nederland.
Wie zijn ogen dichtdeed kon de verweerde platenhoezen, sigarettenrook en patchoeli bijna ruiken. Misschien klonk de band wel beter dan de Ro-d-Ys zelf ooit live, zei een enkeling na afloop. En dat terwijl beatband de Ro-d-Ys in de hoogtijdagen de reputatie had een van de allerbeste liveacts van Nederland te zijn.
Het muzikale genie van de groep, liedschrijver, zanger en gitarist Harry Rijnbergen, was die vrijdagavond, 21 juni, thuis in Woldendorp. ‘Fijne avond en geniet ervan’, had-ie nog geappt, een kwartier voordat het rode gordijn openging en de eerste smaakvolle anekdotes door de zaal werden ontvangen met oh-ja’s, lachsalvo’s en applaus.
Paspoort
Naam Harry (Harm Jan) Rijnbergen
Geboren 28 september 1948, Nieuwe Pekela
Opleiding ULO, cursus metselaar
Werk Rozensorteerder, kartonarbeider, metselaar
Muzikale carrière Popular Pipers Boys Band, Ro-d-Ys, Harley Jay, The Harley Jay Band, soloprojecten. Schreef nummers voor onder anderen Herman Brood, New Adventures, Wia Buze
Privé Getrouwd met Fransje, twee kinderen
Verering voelde ongemakkelijk
Op een slechte dag moet je bij Harry Rijnbergen niet aan komen zetten met de Ro-d-Ys. Verering voelde jarenlang ongemakkelijk. En ook op goeie dagen heeft-ie het eigenlijk veel liever over muziek die hij in de decennia erna maakte. Of over andere dingen in het leven.
Nu, rondom het muzikale eerbetoon door Diederik Nomden en Ralph Mulder, in Oost-Groningen gewortelde muzikanten die Rijnbergen hoog heeft zitten, wil hij wel praten over vroeger.
,,Dit is veur mie ook ’n beetje therapie’’, zegt Harry, ,,alles weer terughalen.’’ Onderuitgezakt op de lage bank in de woonkamer van zijn huis in Klein Leger, Woldendorp. Wijde trainingsbroek, rood fleecevest met ruitmotief, sigaar tussen de vingers. Zijn vrouw Fransje vult aan als hij het even niet weet. ,,Wij zijn elkaars mantelzorger’’, zegt ze.
Rijnbergen heeft kanker gehad, een hartinfarct en de dokter vertelde dat zijn kaliumgehalte te hoog is. Zijn nieren functioneren niet goed. En Harry is bijkans doof aan een kant. Hij kan de gevlamde jazz-gitaar die op een stander naast de schouw staat zelf niet meer stemmen. Het instrument staat er al tien jaar onbespeeld.
Van de vier oorspronkelijke leden van de Ro-d-Ys zijn Joop Hulzebos en Bennie Groen overleden. De gezondheid van Wiechert Kenter liet het evenmin toe bij de tribute eerder dit jaar aanwezig te zijn.
Louis Armstrong
Gisteren was hij met Fransje nog in Pekela, vertelt Harry. Om een Spaanse margriet te plaatsen bij het graf van zijn moeder, zijn vader en zijn zusje. Ze overleed op 6-jarige leeftijd, toen Harry 11 was, na een ongeval met een vrachtwagen in het dorp. Harry’s liefde voor muziek bracht licht en vrolijkheid in huis. ,,Muziek maken was pure expressie. Dat werd aangemoedigd. Mijn moe was ook altijd aan het zingen. Pa was iemand van de jazz. Louis Armstrong, weet je wel.’’
Bij de buren op de rommelzolder vond hij een mandoline die hij mocht lenen. Harry nam twee weken les en daarna vond-ie het mooi geweest. ,,Ik dacht: nu kan ik het verder zelf wel uitvogelen.’’
Niet veel later kreeg hij van zijn pa een gitaar die hij bij muziekwinkel Adams in Winschoten in de etalage had zien staan. ,,Maar ja, wat moet je er mee?’’
Harry schraapt zijn keel. Zijn hese zangstem vult de woonkamer. ,,I’ve a little red rooster… too laaze to crawl for day… Mijn ouwelui vonden dat prachtig. Mijn eerste singletje van de Stones. Luisteren, gitaar op schoot, naspelen. Ik kreeg het al vrij gauw een beetje in de smiezen.’’
Hij bleek talent te hebben.
‘Roegbainders’
Toen Harry in de tweede klas van de mulo bij Bennie Groen, Joop Hulzebos en Wiechert Kenter in de Popular Pipers Boys Band stapte, begon een zeldzaam avontuur. Met de zegen van meester Meijer, de schooldirecteur. ,,Zolang we ons huiswerk maar deden.’’
,,Toen ik mezelf voor het eerst hoorde zingen, vond ik het helemaal niks.'' Foto: Huisman Media
De Pekelder groep werd een beatband en in de zomer van 1965 werd de naam veranderd in Rowdies. Rijnbergen had dat in een woordenboek gevonden. ,,Ruige types uit de havens van New York. Ik zag de overeenkomst met Pekelder roegbainders.’’
Ze waren jongens die hun instrumenten knap beheersten en de nieuwste hits van de Beatles en The Who speelden voordat de singles in de platenzaak lagen. Hun populariteit groeide razendsnel. Rijnbergen bleek bovendien een talentvolle songwriter. ,,Het is nogal een verschil of je in de cafetaria op de hoek Wooly Bully blijft staan schreeuwen of dat je met eigen werk aan komt zetten. Het was, denk ik, onbewust een poging me te ontworstelen.’’
Hij schreef het liefst thuis aan de keukentafel. ,,’s Avonds na een optreden. Rust om de kop, kladblokje erbij, nog ee’m wat na-tjoedelen.’’
Al die kladblokken van toen liggen ergens in huis nog in een kist, vertelt Harry. En omdat-ie de vraag voelt aankomen: ,,Wie goan er mor nait noar op zuik.’’
Omdat in de rest van het land meer bands optraden onder de naam Rowdies, werd in 1966 gekozen voor Ro-d-Ys. Ze werden inmiddels voortgestuwd door Wim Zomer, de in Winschoten opgegroeide latere acteur (onder meer Goede tijden, slechte tijden), organisator van muziekavonden. Hij zag potentie in de Pekelders en regelde onder meer de eerste opnames. Dat was wat.
‘Take Her Home’
,,Toen ik mezelf voor het eerst hoorde zingen, vond ik het helemaal niks’’, vertelt Harry. Hij grijnst. ,,Ik had Paul McCartney in de kop, weet je wel. Ik kan het nu wel waarderen. Maar toen had ik er wel moeite mee. Zeker met een nummer als Take Her Home.’’
‘Vond ik meteen een hit’, schreef diskjockey Willem van Kooten, alias Joost den Draaijer, in het in 2008 verschenen boek Ro-d-ys Any time, een Groninger beatlegende van Wiebe Klijnstra en Wessel Gernaat. ‘Wat mij betreft een van de beste platen ooit in Nederland gemaakt.’
,,Ik had het een keer uitgerekend’’, vertelt Harry. ,,48 keer Take Her Home in een nummer. Nou, we speelden dat nummer soms wel drie keer op een dag. Tel maar op. Het hing me al gauw de strot uit. Ik heb Wiechert wel eens gezegd: zing jij het ook eens een keer.’’
Harry buigt naar voren, pakt een aansteker van tafel en steekt zijn gedoofde sigaar opnieuw aan. ,,Ik ben er altijd bescheiden over geweest. Er zijn een miljoen mensen die beter kunnen zingen dan ik, maar geef maar eens uitdrukking aan een gevoel in een nummer. En dan wordt het anders. Uiteindelijk is mijn stem, met ons geluid, onze muziek, wel de bekende Ro-d-Ys-sound geworden.’’
Harry en zijn bandmakkers werden door Zomer meegenomen naar films en theater, buiten de provincie. Culturele opvoeding. Harry kreeg boeken ter inspiratie. ,,Wim wilde mij naar een hoger niveau tillen. De kleine Johannes, Frederik van Eedens roman. En Thyestes, het toneelstuk van Hugo Claus. Daar heb ik bijvoorbeeld het nummer Gods of Evil uitgehaald.’’
Hans van Hemert
Voor de opname van het eerste album Just Fancy (1967) had Zomer contact gezocht met Hans van Hemert, producer bij Phonogram, die met de Haagse band Q65 al een hit had gescoord. Hij kwam luisteren in een boerderij aan de Pekelder Achterweg. Een van de bandleden vroeg hem na afloop: ‘Goud?’ De Haagse producer, niet bekend met het Gronings, antwoordde: ‘Jongens, jongens. Goud? Zo snel gaat het allemaal niet, hoor. We moeten eerst in de hitparade zien te komen, vervolgens duizenden singles verkopen en dan wordt de plaat misschien goud.’
Maar, góed was het zeker, hoorde Rijnbergen hem daarna zeggen. Van Hemert typeerde de Ro-d-Ys als ruwe bolsters, blanke pitten. Over Harry zei hij vrijwel meteen: ‘Die jongen is een muzikaal genie.’
Take Her Home stond in juni 1967 op de derde plek in de Veronica Top 40. Een maand later kwam ook de derde single van de Ro-d-Ys, Just Fancy, binnen in de hitlijst. Het invloedrijke muziek- en jongerenblad Hitweek schreef lovend over de pas 18-jarige zanger, gitarist en liedschrijver. ‘Niet te geloven. Alsof het maar niks is, maakt Harry de meest afgrijselijk goede muziek.’
Harry heeft voorgesteld om buiten te gaan zitten en wandelt naar de achterdeur. Als hij zich zou vervelen, zou hij zich moeten schamen, zegt-ie. Volop groen en ruimte om het huis. In de glazen kas in de tuin groeien tomaten en paprika’s. ,,Harry’’, antwoordt Fransje op de vraag wie van hun tweeën groene vingers heeft. ,,Als het zonnetje schijnt kun je hier prima zitten. Geen wind, mooi uitzicht’’, zegt het genie.
Druk van platenmaatschappij
Hij graaft in zijn geheugen. In de zomer van 1967 zat hij vooraan bij een optreden van Jimi Hendrix, in een uitverkocht Saville Theatre in Londen, naast Wimpie Zomer, op uitnodiging van platenmaatschappij Phonogram en Philips. ,,Kwamen we daarna in de Speakeasy Club. En wie zat daar bij de bar? John Lennon. Een heel andere wereld dan hier aan het Pekelder Diep.’’
De Ro-d-Ys met tweede van rechts Harry Rijnbergen.
Hoewel. Take Her Home lokte muziekliefhebbers uit andere delen van het land naar Oude Pekela, om Rijnbergen te ontmoeten. Die stond ze in de deuropening beleefd te woord, maar liet ze nooit binnen.
Aandacht was ego-vleiend. Omgaan met druk werd moeilijker.
,,Na Just Fancy wilde de platenmaatschappij een nieuwe hit. Zo werkte dat bij mij niet. Ik was helemaal niet commercieel. Dus er werden liedjes van de lp geplukt en dat moesten dan hits worden.’’
De Ro-d-Ys keerden nog terug in de hitparade, maar echte hits bleven uit.
Harry klinkt bijna verontschuldigend. ,,Niemand heeft me ooit verteld hoe ik het anders zou moeten doen. Ik kon er ook met niemand over praten. Ik raakte in mezelf gekeerd. Je had geen mental coach of zo. Ik was er op een gegeven moment zat van en dacht: ik stop ermee.’’
Ideeën over hoe het verder moest liepen zo uiteen dat Rijnbergen de band korte tijd verliet. Zomer had gezegd: ‘Als je het er niet mee eens bent, dan ga je toch gewoon weg’. Niemand had gedacht dat Harry dat ook daadwerkelijk zou doen.
Kort erna verscheen het tweede album, Earnest Vocation, dat al was opgenomen. Een conceptalbum waarop Rijnbergen zich had laten inspireren door de zoektocht naar zingeving van de hoofdpersoon uit De kleine Johannes. Ambitieus, innovatief en zeker niet de standaard voor een jonge band in die tijd. Complex, divers, maar commercieel geen succes. Earnest Vocation zou pas veel later artistiek worden gewaardeerd en uitgroeien tot Nederbeat-cultplaat.
Speed en ellende in Oudendijk
Rijnbergen en drummer Bennie Groen werden in 1969 nog met leden van de Amsterdamse groep Zen in een boerderij in het Noord-Hollandse Oudendijk gestopt, in een poging tot creatieve kruisbestuiving. Producer Van Hemert en Zen-manager Ton van Dijk (later onder meer hoofdredacteur van Nieuwe Revu en docent journalistiek aan RUG) hadden de hoop dat er iets geniaals zou gebeuren.
,,Het was een doorgangshuis waar orgies werden georganiseerd’’, vertelt Harry. ,,Het hing van speed, ellende en andere gekkigheid aan mekaar. En wij leefden daar tussen. Poepen op een grote emmer in de schuur. Geen verwarming of niks. Ik had geen rust meer, geen privacy, ik kon onmogelijk nog nummers schrijven. Toen ik op een dag naast Bennie in de auto zat en vroeg ‘Wat doen we?’, was het antwoord: ‘Terug naar Pekel’.’’
Thuis kon Rijnbergen niet zomaar weer de Ro-d-Ys bij elkaar toveren. Huwelijken, hypotheken, kinderen op komst. ,,Dat had ik vrij snel geaccepteerd.’’ Na een tijdje stelden zijn ouders de vraag of hij niet eens wat moest gaan doen voor de kost. ,,Zo ben ik in de strokarton beland. Mooi dichtbie.’’
Kort daarna kwam de genadeklap. ,,Ton van Dijk had nooit de busjes betaald die voor Bennie en mij en Zen waren gehuurd. Stond de belastinginspecteur op de stoep. Bleek ik 7000 gulden schuld te hebben. Elke maand werd er geld van mijn salaris afgetrokken. Zwaar kloten. Ik meldde me ziek, moest naar de dokter, kreeg antidepressiva. Daar werd het allemaal niet beter van.’’
Harry wandelt naar de achterkant van het huis, waar hij ooit zijn eigen muziekstudio had. Hij bleef schrijven en componeren. In tal van stijlen. Af en toe kwam er wat naar buiten. De meeste creaties staan ‘in digitale opslag’. ,,Ik heb mijn archief aan Diederik Nomden beloofd. Misschien dat hij er nog eens wat mee kan doen. Het is bij hem echt in heel goede handen.’’
Muziek als hobby
De voormalige opnameruimte is inmiddels een mooie plek voor de grasmaaier. In de oude controlekamer staat een mengpaneel dat Harry al vijftien jaar niet heeft aangeraakt. ,,Ik denk dat de boel explodeert als je de stekker er weer insteekt.’’ Aan de muur hangt de mandoline die zijn oude buren nooit terugkregen, kwetsbaar als de eigenaar.
,,Hier kreeg ik er weer lol in. In mijn eigen ruimte. Muziek als hobby. Fransje en ik moesten twee kinderen opvoeden. Het huis en het gezin hadden aandacht nodig. Je kunt niet zomaar de deur uit gaan en alles achter je laten. Ik heb nog wel eens een MP3’tje weggestuurd. Maar niemand zat er op te wachten. Iedereen wil zijn eigen ding doen. Het nastreven van iets groots, dat heb ik echt laten gaan.’’
Verering van de Ro-d-Ys voelde voor Harry Rijnbergen jarenlang ongemakkelijk. Foto: Huisman Media
Dat de Ro-d-Ys altijd maar weer op zijn pad kwamen, de muzikale trots van een generatie Groningers, was onvermijdelijk en voor Harry soms verschrikkelijk moeilijk. ,,Ik ergerde me wel eens. Dan dacht ik: verdomme, zit ik hier met nieuwe liedjes en dan gaan ze met een standbeeld lopen klooien. Ik moest het telkens maar doen voor de herinnering van anderen. Maar mijn herinneringen waren anders. Dan zeiden mensen heel emotioneel dat ze wilden dat ik op iemands begrafenis kwam spelen. Mensen die ik helemaal niet kende. Ik kon dat niet waarmaken.’’
Een standbeeld voor de Ro-d-Ys in Oude Pekela, een allesomvattend boek over de beatlegende, het overlijden van Harry’s moeder, zijn hartinfarct. Het gebeurde allemaal in dezelfde jaren, in het eerste decennium van deze eeuw. ,,Een echte artiest werkt misschien altijd door, maar bij mij werkte dat niet zo. Ik kwam net van het afscheid van mijn moeder en dan moest ik handtekeningen zetten bij de boekhandel. Of bij De Wereld Draait Door spelen. Nee, bedankt.’’
Paniekaanvallen
Hij trekt het oude opnamehok achter zich dicht en sloft door de gang en de voordeur naar buiten. ,,Ik kan de waardering nu beter plaatsen’’, zegt hij. Hij heeft de afgelopen uren óók wat van trots laten klinken. Dat de Ro-d-Ys in die twee jaar bij de beste bands van Nederland hoorden. En een van de meest originele waren. De meest typerende.
De zon kleurt zijn gegroefde gezicht. ,,Ik waardeer het echt wat die jongens doen met deze tribute. Echt. Maar ik word met mijn eigen sterfelijkheid geconfronteerd. Een op een praten gaat wel, maar met meer mensen, dan wordt het kermis. Dan krijg ik paniekaanvallen.’’
Hij wijst naar de garagedeur. ,,Daar ben ik twee weken geleden nog dwars doorheen gereden met de auto. Ik wilde even snel snel. Been nog buitenboord, deur open. Maar ik had m’n andere voet al op het pedaal. Automaat hè. Deur kapot, been klem, Fransje hoorde me niet. Paniekaanval.’’
Harry zwaait naar een voorbijganger en kijkt de straat uit. ,,Als ik er niet bij ben, bij die optredens, dan ligt het aan mijn gezondheid. Misschien lig ik al wel onder de zoden. Ik mot het van dag tot dag bekieken.’’
Tribute in Oude Pekela
In dorpshuis De Binding in Oude Pekela is zondag 22 september opnieuw een tribute-avond voor de Ro-d-Ys. Besloten ditmaal.
De in Oost-Groningen opgegroeide muzikanten Diederik Nomden (The Analogues) en Ralph Mulder (Alamo Race Track) brachten met bandleden Paul Bond, Kees Schaper en David Corel in juni in De Klinker in Winschoten al een dergelijke hommage aan de Groninger beatband. Mede-organisatoren Wiebe Klijnstra, Jan van der Meide en Wessel Gernaat vertelden verhalen.
Bij het optreden in De Binding is enkel plek voor de leden van Het Nut in Oude Pekela en genodigden, zegt bestuurslid Kor Langerhuizen. Of de Ro-d-Ys-avond in het nieuwe theaterseizoen nog op andere plekken te zien zal zijn, is niet bekend. Evenmin of Harry Rijnbergen in De Binding zal opduiken.
