Schrijver Jussi Adler-Olsen met co-auteurs Line Holm (links) en Stine Bolther. Foto: Jean-Pierre Jans
Department Q is in Nederland al jaren een hit en in Denemarken zelfs nationaal erfgoed, maar sinds de Netflix-serie Dept. Q is de hele wereld fan. Schrijver Jussi Adler-Olsen (75) ziet dat met genoegen, maar die doorbraak vindt plaats nu hij ziek is. „Ik word niet meer beter.”
We zouden Jussi Adler-Olsen alleen spreken in Amsterdam, maar voor de gelegenheid zijn toch twee Deense dames meegekomen. Dat zijn geen assistenten ter ondersteuning van de inderdaad fragiel ogende 75-jarige successchrijver, ze zijn veel meer dan dat.
Boek 11 in de serie (Dode zielen zingen niet) over het coldcaseteam in de kelder van het hoofdbureau van de politie in Kopenhagen wordt namelijk niet meer geschreven door geestelijk vader Adler-Olsen, maar ook door Stine Bolther en Line Holm. Dit duo heeft een achtergrond in de misdaadjournalistiek en werd na hun eerste gezamenlijk geschreven thriller zelf aangezocht door Adler voor deel 11 van Department Q.
Geen groot obstakel
„Voor de duidelijkheid. Dat had niets te maken met de ziekte die me nu heeft getroffen” zegt de auteur. „De samenwerking begon namelijk al voordat ik kanker kreeg. Ik wilde meer tijd voor mijn vrouw en kleinkinderen. Ik was lui, mag je ook zeggen.”
Carl Morck, gespeeld door Matthew Goode, moet op zoek naar een al jaren geleden verdwenen vrouw in het eerste seizoen van 'Dept. Q'. Foto: Justin Downing/Netflix
Department Q zou oorspronkelijk na 10 delen stoppen. Hoofdpersoon Carl Morck gaat ook met pensioen aan het einde van het laatste deel. Maar waar succes is – van Department Q zijn wereldwijd 29 miljoen boeken verkocht waarvan alleen in ons land al 1,5 miljoen – daar is zoiets triviaals als een pensionering geen groot obstakel.
Holm: „In het nieuwe deel werkt Carl Morck aan zijn memoires ergens ver weg van iedereen en alles. Rose en Assad hebben zo hun eigen problemen, ook met de komst van nieuwe collega Helena Henry. Een vrouw dus, en een Deense met Franse roots ook nog eens. Dat zint vooral Rose niks. Uiteraard is er ook een onopgeloste moord die Carl toch terug in de armen van zijn voormalige collega’s drijft.”
Die bijzondere dynamiek tussen een groep mensen die door hun omgeving ooit als mislukkingen zijn opgegeven, is een van de opvallende elementen van Adler-Olsens thrillers. Een recente successerie als Slow horses van Apple+ heeft zo’n beetje hetzelfde uitgangspunt. Na Adler-Olsens succes met een coldcaseteam doken niet toevallig meerdere thrillerschrijvers op dat subgenre.
Boeken gaan over machtsmisbruik
Hoe kijkt de schrijver eigenlijk naar al die imitatie? „Slow horses is wel aardig gedaan, maar doorgaans ben ik er niet kapot van. Ik zie al die imitaties natuurlijk wel, maar heb eerlijk gezegd niet het gevoel dat het ergens op het niveau wordt gedaan van Department Q.”
Adler-Olsen heeft er ook een gewoonte van gemaakt de tijd en samenleving waarin zijn thrillers spelen nadrukkelijk mee te nemen in ‘de wereld van Department Q’. Zo speelt aflevering 9 zich af in coronatijd, waar misdaden op een andere manier moesten worden opgelost. „De moord oplossen is cruciaal natuurlijk. Maar dat gebeurt nooit in een vacuüm, in ieder geval niet in mijn boeken.”
Bolther vult aan: „Je hebt eerder gezegd dat je boeken vaak gaan over machtsmisbruik. Dat kan spelen in de zakenwereld, uiteraard ook in de politiek. In onze nieuwe roman zit een personage dat bezig is met afslankmedicijnen. De druk die kan worden uitgevoerd via sociale media speelt ook een rol, zoals bijvoorbeeld ook in de Netflix-serie Adolescence sterk werd gedaan.”
En dan is er het personage Assad. Een Syrische vluchteling die een van de slimste personages blijkt. Een asielzoeker als held, dat was vast niet toevallig?
Meer begrip voor medemensen
„Ik wilde graag politiek incorrect zijn met de creatie van Assad. Hij was een personage dat de boel schoonmaakte in het politiebureau. Carl mag hem ook helemaal niet, al mag hij dan bijna niemand. Maar Assad is heel erg slim en tegelijkertijd blijft hij een mysterie. Hij is op dat moment ook nog een mysterie voor mij. Ik doe er samen met mijn lezers tot boek nummer 10 over om het mysterie van Assad op te lossen.”
Maar het feit dat hij een asielzoeker is, moet in de Deense politieke context toch ook spannend zijn geweest. In Denemarken is het debat over asielzoekers toch zeker zo hard geweest als in Nederland. „Absoluut. Ik denk zelfs dat er in Nederland traditioneel meer begrip is voor medemensen uit andere culturen. Natuurlijk ook omdat Nederland met zijn vele oude koloniën van nature aan een rijkere mix van culturen is gewend.”
De vrouw in de cabine, vertolkt door Chloe Pirrie in de Engelstalige versie 'Dept. Q'. Het boek werd eerder al verfilmd in Denemarken. Foto: Netflix
Holm voegt toe: „In Denemarken ging het er zeker rond ‘de cartooncrisis’ hard aan toe. Nu wat minder, omdat eigenlijk de hele politiek het er over eens is dat een streng asielbeleid het best is. Maar het zou zomaar kunnen dat de boeken van Jussi ook een rol hebben gespeeld. Hier is Assad geen probleem, geen gangster, maar een deel van de oplossing. Een held. Dat heeft denk ik ook een deel van de percepties van mensen gevormd.”
Adler-Olsen luistert naar die analyse, maar stemt toch niet helemaal in. „Mijn voornaamste interesse in Assad is het mysterie. We weten nooit helemaal wat we aan hem hebben. En al zijn er vele lagen van zijn personage nu afgepeld, er kan nog altijd meer onder zitten. Ik hou er ook van dat iemand vele talenten heeft, maar die niet allemaal meteen toont. Weet je dat er inmiddels een aantal Assad-fanclubs zijn? Mooi vind ik dat wel.”
„Uiteindelijk leven mijn verhalen het meest dankzij de bijzondere personages. Het anti-sociale van Morck, het mysterie van Assad, een chaos-kracht als Rose. Ze heeft bijna iets anarchistisch, maar is tegelijkertijd in zekere zin de baas van het team.”
Opgegroeid in psychiatrisch ziekenhuis
De benadering van Adler-Olsen heeft iets psychologisch, niet gek wellicht omdat zijn vader een beroemde psycholoog en seksuoloog is. Plus drie oudere zussen, dat moet een bijzondere opvoeding zijn geweest?
„Ik ben deels opgegroeid in een psychiatrisch ziekenhuis. Dat heeft me mede gevormd. Mijn vader was een briljante, maar geen makkelijke man. Dat in combinatie met mijn zussen. Ach, ze hebben me allemaal ferm op mijn teentjes gehouden.”
Er is de nodige kritiek geweest op de manier waarop een andere Scandinavische populaire thrillerreeks, Millennium van Stieg Larsson met Lisbeth Salander in de hoofdrol, een vervolg kreeg met andere schrijvers. Dat is iets compleet anders, willen Holm en Bolther benadrukken. „Salanders avonturen gingen door nadat Stieg onverwacht overleed. Wij werken samen met Jussi en kunnen hem altijd om raad vragen over personages en plotontwikkelingen.”
Adler-Olsen grapt: „Als het jullie helpt, kan ik wel overlijden, hoor. Mijn naam blijft sowieso boven de boeken staan, al mogen jullie namen best wat groter.”
