Naaktheid in kunst? Of iets politieks? Dat kan niet zomaar in Iran. Kunstenaar Katayoon Valamanesh (32) kwam naar Nederland en blinkt nu uit in Groningen

,,Als je een goede student bent in Iran, ga je automatisch medicijnen of rechten studeren. In mijn geval werd het biomedische technologie. Ik heb mijn bachelor gehaald, maar wist eigenlijk al heel snel: dit is niets voor mij. Ik heb daarna de bachelor schilderen gedaan, ja, nog eens vier jaar de schoolbanken in. Ik wil een vak doen waarin ik mijn gevoelens kwijt kan. Dat is dit voor mij.’’

,,Ik ben begonnen met tekenen en schilderen, maar uiteindelijk kon ik mezelf daar niet genoeg in uitdrukken. Het is heel tweedimensionaal. Ik zocht iets anders. Een tijdje terug werkte ik voor het eerst met video en dat vond ik echt fantastisch. Hier kan ik veel meer mijn ei in kwijt. Je hebt veel minder de controle omdat het beweegt en dat geeft vrijheid.’’

,,In mijn werk staan melancholieke gevoelens centraal. Doordat ik naar Nederland ben verhuisd, ben ik veel bezig met het begrip thuis. Daar gaat Garden of Eden, het project waarmee ik het Hendrik de Vriesstipendium heb gewonnen, ook over. Eigenlijk is het te zot voor woorden dat in het Bijbelverhaal Adam en Eva worden verbannen uit de Hof van Eden, hun thuis, puur en alleen om hun nieuwsgierigheid. Daar komt de titel van mijn project vandaan. Het wordt een multimediale installatie over je ergens thuis voelen. Maar hoe die er precies uit komt te zien, weet ik niet. Verwacht in elk geval geen lange film of een documentaire. Het wordt een installatie met verschillende onderdelen, waaronder video.’’

,,Ik wist dat ik weg moest uit Iran. Er zijn daar teveel restricties en regels voor iedereen en dus ook voor kunstenaars. Wat je ook doet in Iran, het wordt gefilterd. Iets politieks is geen optie. Naaktheid? Vergeet het maar. Ik besloot me aan te melden voor een master in het buitenland en ik werd aangenomen bij het Frank Mohr Instituut in Groningen. Toen ik hier in 2020 kwam, voelde ik me eigenlijk meteen op mijn gemak. Misschien heb ik geluk gehad, maar ik ben echt met open armen verwelkomd. Drie maanden nadat ik hier kwam, ontmoette ik mijn huidige vriend. Een Nederlandse jongen. We wonen samen in de Rivierenbuurt. Kan ik terug naar Iran? Ja. Wil ik dat? Op dit moment niet. Negentig procent van mijn familie en vrienden woont daar en tijdens corona heb ik ze twee jaar niet gezien. Dat is lastig, het is toch mijn thuis. Maar ik woon hier graag.’’

,,In Iran is het op dit moment onrustig en onveilig, mensen komen in opstand tegen het islamitische regime en die opstand wordt hard neergeslagen. Daar deel ik veel over op Instagram en ik ben er veel mee bezig. Te veel eigenlijk. Ik heb vorig jaar een oogoperatie gehad, waardoor ik een tijdje niet teveel naar schermen mocht staren. Door het nieuws uit Iran zat ik alleen maar te scrollen op mijn telefoon. Daar heb ik behoorlijk veel last van gehad. Het beïnvloedt mijn werk niet direct, maar ik denk er wel veel aan. Die tekeningen aan de muur zijn portretten van mensen die zijn vermoord.’’

,,Ik ben van plan om dit jaar Garden of Eden af te maken. Maar eigenlijk is mijn grote ambitie vooral opvallen en ontdekken welke mogelijkheden er nog meer voor mij zijn, binnen en buiten Nederland. Ik ben nogal introvert en dat is voor een kunstenaar niet altijd handig. Ik ga er niet graag zelf op uit om aandacht te vragen voor wat ik maak. En dat moeten kunstenaars juist wel doen. Ik heb er ook heel lang moeite mee gehad om mezelf kunstenaar te noemen. Ik maak gewoon dingen. Het zijn letterlijk dingen. Gewoon spullen.’’

,,Soms werkt iets niet zoals ik zou willen en dan wordt het alsnog iets. Neem de installatie die bij Kunstpunt te zien was voor het Hendrik de Vriesstipendium. Daar waren negatieven van een foto van een oog te zien. Die dingen hoor je niet op elkaar te leggen, want ze zijn plakkerig. Dat had ik per ongeluk wel gedaan, maar het resultaat beviel me wel.’’

,,Is het hier wel netjes genoeg voor de foto? Ik werk hier altijd aan mijn rommelige projecten, dus er ligt overal gips. Binnenkort moeten we denk ik op zoek naar een nieuwe werkplek, want Backbone 050 gaat sluiten. Voor nu zit ik hier prima. Het is een fijne studio. Ik heb het daar donkerder gemaakt voor als ik animaties moet maken. Als de zon schijnt, heb ik hier heel mooi licht. Kunstenaars houden van licht.’’

,,Aan de muur hangen tekeningen die ik heb gemaakt. De tekening van de baby is het soort werk dat ik eerst maakte, toen ik net begon als kunstenaar. Levensechte portretten met potlood. Dat daar zijn keien die ik namaak met gips. Dit is een pop die ik heb gekocht. Ja, ik heb er echt voor betaald. Lelijk is ze, hè? Ik vond haar wel grappig. We hadden haar thuis in de vensterbank staan, omdat mensen heel erg naar binnen kijken. Ze is een beetje eng, dus ik dacht dat ze voorbijgangers zou afschrikken. De neefjes en nichtjes van mijn vriend kwamen langs, dus toen heb ik haar hier maar neergezet in mijn studio. Ik wil ze niet bang maken!’’

,,Er staan hier allemaal dingen die ik maar gewoon heb verzameld. Hier staat een stok. Gewoon op straat gevonden, maar uiteindelijk heeft de tak een belangrijke rol gespeeld in eerder werk. Zo gaat het altijd. Ik maak iets of ik vind iets, en pas later vallen de puzzelstukjes in elkaar. Ik plan kleine projecten van A tot Z en dan vormen ze pas later een plan voor een groter project.’’