Poetry Per Tutti in Forum Groningen: 'Het is net alsof jullie niet durven lachen'

Van paniek is geen sprake. Maar het programma staat op het punt van beginnen. En van Neusa Gomes, die uit Rotterdam moet komen, is taal noch teken vernomen. Literatuurprogrammeur Rense Sinkgraven laat in de zaal nog wat muziek opzetten. Highway to hell van AC/DC klinkt en de 73-jarige Isaäck Jacobus van Wijk, beter bekend als zijn alter ego Lévi Weemoedt, tikt met zijn hand op de maat van de rockmuziek mee. Het is alsof hij er de humor wel van in zin ziet. Het is een voorproefje van de punkrockende uitsmijter Cashmyra.

Sylvia Hubers checkt nog even of de microfoon op de juiste hoogte staat en opent. Vrij naar Maarten Luther - ,,of was het Martin Luther King?” – citeert ze. ,,Als ik weet dat morgen de wereld vergaat, plant ik vandaag een boom.” Veel tijd om daar over na te denken is er niet, want haar tempo ligt hoog. ,,Je houdt tegenwoordig je hart vast bij de verkiezingen”, zegt ze als ze het volgende gedicht aankondigt: ,,Per ongeluk een totalitaire dictatuur.”

De kop is eraf en de gegeven minuten per optredende schrijver/dichter (m/v) zullen voorbij vliegen. Prima formule, zo bleek al tijdens die eerste editie twee jaar geleden. Ook nu wordt de vaart erin gehouden en is er voor de pak hem beet honderd bezoekers geen tijd om weg te dromen.

Weemoedt laat merken er moeite mee te hebben dat er amper gelachen wordt om zijn tragikomische werk waar doorgaans toch minstens om wordt gegniffeld. ,,Het is net alsof jullie niet durven lachen.” In sneltreinvaart gaat het: ,,Het CBS vindt het zelf ook raar, maar vier op de drie stellen gaan uit elkaar.” Om eraan toe te voegen: ,,Dat is veel.” Om te besluiten met: ,,Als jullie zin hebben in lachen, dan kom ik nog een keer terug en doe ik de rest. Dank jullie wel hè!”

Voormalig RUG-dichter Olivier van Eijk volgt en in zijn intrigerende, experimentele werk is zijn studie filosofie terug te horen. Ondertussen is de naast me zittende Kasper Peters door Sinkgraven gestrikt voor een invalbeurt. Peters heeft er al een lange dag op zitten, droeg drie keer 75 minuten voor in Breda en nam vervolgens de trein richting huis.

Straks moet hij nog met de laatste bus naar Eenrum, naar zijn partner Fieke Gosselaar, en dan is het zaak niet in slaap te vallen zoals recent een paar keer gebeurde. ,,Werd ik wakker in Leens, moest ik dat stuk teruglopen.” Nu is hij nog klaarwakker, bladert snel wat door zijn bundels op zoek naar liefde en staat even later op de vloer voor te dragen met een doorrookte stem alsof er niets aan de hand is. ,,Je mag me hier ’s nachts voor wakker maken.” Op 27 mei presenteert hij zijn nieuwe bundel, Kapitein in hangmat, in het Groningse ORKZ.

Na een korte pauze slaat Jérôme Gommers zich ietwat onwennig maar verdienstelijk door zijn tien minuten heen. ,,Dit was meteen ook mijn somberste gedicht, ik probeerde Lévi Weemoedt naar de kroon te steken.” Vervolgens blijkt dat voordragen een podiumkunst is die door iedere artiest op een eigen wijze wordt vormgegeven.

De manier waarop Sholeh Rezazadeh het doet, is zowel indringend als meeslepend. ,,Luister, ik spreek met stille lippen.” Tijdens haar voordracht verstilt de tijd. Het is niet alleen onwaarschijnlijk knap hoe de in Iran geboren auteur van de poëtische debuutroman De hemel is altijd paars zo zorgvuldig de Nederlandse taal weet te gebruiken. Ze voegt, geïnspireerd door de Noordzee (,,copyright”) woorden toe als zelfdruppel en zeewaarheden, maar heeft ook tekst die raakt. Liefde is gevaarlijk. ,,Liefde is ishq in het Perzisch. Weet je waar dat woord vandaan komt? Van een wortelloze plant die in bomen klimt, aan ze kleeft en ze uiteindelijk doodt door ze te verstikken.”

Zo komt deze avond zo nu en dan de liefde voorbij. Niet per se de eerste liefde, immers, verliefdheid is een ziekte en niet te verwarren met liefde. Tjitske Jansen spreekt daarom over haar eerste vriendje en weet zonder zelfmedelijden haar jongste jaren in een streng religieus Barneveld met humor te vangen. Je zou het ook een vorm van liefde kunnen noemen. ,,Wat is dan liefde? Vergeven hoort ook bij de liefde”, wist André Hazes al.

Meer dan anderhalve eeuw na het verschijnen van de novelle Eerste liefde van de Rus Ivan Toergenjev blijkt in Groningen na twee uur dat de literatuur het antwoord nog niet heeft op de volgende vraag. Wat te doen als jij je op middelbare leeftijd afvraagt of jouw laatste liefde, zo immens verdrietig jong gestorven, ook jouw eerste liefde kan zijn geweest.