Bij het kamermuziekfestival op Schiermonnikoog komt het licht van vuurtorens tot klinken

Zo klinkt het licht van een vuurtoren dus. We zitten met zijn allen op het vochtige gras aan de Berkenplas, in het duingebied van Schiermonnikoog. Om ons heen spelen de vijf muzikanten van Lonelinoise het eerste deel van Vuurtorens, een nieuwe compositie van Thomas Metcalf. De ruwe klanken cirkelen in het rond om daarna te vervliegen over het water. De zon schijnt, de wind waait, een houtduif vliegt over. Welkom op Internationaal Kamermuziekfestival Schiermonnikoog.

,,Dit was de Noordertoren”, zegt trombonist Sebastiaan Kemner tegen de mensen op het gras, als de instrumenten zwijgen. ,,Maar dat had u al gehoord natuurlijk. Aan het eind van het concert spelen we de Zuidertoren.” Metcalf schreef Vuurtorens speciaal voor het festival, dat dit jaar zijn twintigste editie beleeft. De Britse componist gebruikte de waterlopen op Schier als element om structuur in zijn compositie aan te brengen, zodat het eiland ook echt tot klinken komt in de muziek. Het werkt.

Even later klinkt Okanagon van Giacinto Scelsi nabij het wuivende riet en dat werkt nog beter. De Italiaan probeerde in die compositie uit 1968 de ‘hartslag van de aarde’ uit te beelden. De schrille, dreigende, roestige geluiden die de harpiste met een metalen staafje uit haar instrument peurt, in combinatie met een ‘ontstemde’ contrabas en rauwe percussie maakt de puls van het eiland onder je zitvlak letterlijk voelbaar – muziek als oerkracht, die je confronteert met je nietigheid. Fascinerend en beangstigend tegelijk.

,,We willen het eiland meer laten klinken”, vertelt Caspar Vos in Hotel van der Werff, het festivalhart waar de koffie nog steeds tachtig cent kost. De pianist is sinds dit jaar de nieuwe festivaldirecteur, als opvolger van Georges Mutsaerts. ,,Op de openingsavond, vrijdag, was een ander nieuw werk te horen, ook eilandmuziek: Isolario van Willem van Merwijk.” Om de band met Schiermonnikoog te versterken is er ook een festivalapp, met verhalen van eilanders, muziek en achtergrondinformatie. ,,Promotie voor het festival en het eiland”, vertelt Vos. Niet dat het festival dat echt nodig heeft, overigens.

,,Het eiland zit vol”, zegt Vos. ,,Maar mensen die een dag langs willen komen zijn van harte welkom. Er zijn nog kaarten genoeg. Dat komt omdat we dit jaar dubbele concerten hebben geprogrammeerd in verband met corona. Toen we het programma samenstelden, wisten we nog niet dat de regels versoepeld zouden worden.” Vorig jaar was er geen festival, nu wordt elk ontbijt-, lunch- en avondconcert twee keer uitgevoerd. ,,Zwaar voor de musici, maar ze vinden het ook leuk. Vaak studeer je een programma in voor één uitvoering. Nu twee.”

Jorian van Nee was er blij mee. Hij kon maandagmorgen in Got Tjark (de grote kerk) twee keer zijn eigen pianosonate in première brengen, een product van de concertloze coronaperiode. ,,Bij het eerste concert was ik erg gespannen”, vertelt de 21-jarige componerende pianist na de tweede uitvoering. ,,Het ging nu veel beter.” Van Nee schreef een spectaculaire, uiterst expressieve sonate, vol uitbarstingen van virtuositeit én muzikaliteit, met een prachtig verstild tussendeel. ,,Ik denk dat we nog veel van je gaan horen”, zegt een bezoeker tegen hem als de kerk leegloopt. Ze is niet de enige die dat denkt.

Ook festivaldirecteur Vos, zelf een pianist van naam, is onder de indruk. ,,Je ziet steeds meer jonge musici die zelf muziek gaan schrijven”, zegt hij. ,,En heel goede muziek, geen Einaudi-deuntjes. Ik vind dat een mooie ontwikkeling.” Voor het Jong Talent Festival in maart, dat Vos al sinds 2016 programmeert, vraagt hij regelmatig jonge componisten om een nieuw stuk te schrijven. ,,Dat gaan we doortrekken naar dit festival, bij voorkeur met Schiermonnikoog als inspiratiebron.”

Het mooie van het kamermuziekfestival op het waddeneiland, dat nog tot en met donderdag duurt, is de combinatie van kwalitatief hoogstaande concerten met de natuur. De twee elementen lopen naadloos in elkaar over. Met de festivalapp kun je bijvoorbeeld een fietstocht maken langs een fraaie foto-expositie op verschillende plekken in de buitenlucht. Festivalfotograaf Foppe Schut vertelt in de app over zijn werk. Een mooie aanleiding om de schoonheid van het eiland te ontdekken en even de stilte op te zoeken, tussen de muziek door.

‘De wereld op een eiland’ is dit jaar het festivalthema. Dat blijkt onder meer uit de aanwezigheid van internationale topmusici die het eiland tijdens het festival aandoen. Zondagavond was bijvoorbeeld pianist Julien Libeer te gast. Vandaag verzorgt de jonge Franse gitarist Thibaut Garcia de lunchconcerten. In De Stag houdt hij zijn toehoorders een uur lang in zijn greep, met zijn verfijnde uitvoeringen van heel diverse gitaarwerken. De prachtige akoestiek laat zijn totale beheersing prachtig uitkomen.

En natuurlijk is er, zoals elk jaar, al vanaf de eerste editie, de masterclass van mezzosopraan Jard van Nes, ’s middags in Got Tjark. ,,Oké, hier kan ik wel iets aan doen”, zegt ze als de eerste deelnemer zijn lied (van Mozart) gezongen heeft. ,,Je bent vrij vaak wat te laat.” Het is elke keer weer prachtig om te zien hoe Van Nes jonge zangers kneedt en vormt, met altijd zienderogen progressie in nog geen half uur tijd. ,,Nogmaals: denk aan je kin!”

Conclusie: een dag Kamermuziekfestival Schiermonnikoog is eigenlijk te kort. Al was het maar omdat je als dagbezoeker noodgedwongen naar de laatste boot naar Lauwersoog fietst op het moment dat het eerste avondconcert begint. Volgende keer toch maar eens een nachtje overblijven.