'Het Pauperparadijs' met vers ensemble in Veenhuizen: overweldigend mooi geregisseerd, aldus Jacques d'Ancona | recensie ★★★★★

De barricades zijn genomen. Met name een pandemie inclusief een ‘samenscholingsverbod’, bezwaren van buurtbewoners en de teisterende regels van het stikstofgedoe. Daar hoort een conclusie bij over het doorzettingsvermogen van producenten en creatieve leiders op de achter- en voorgrond.

Wat is Het Pauperparadijs? Het tragische verslag van een idealistisch sociaal experiment, dat de generaal Johannes van den Bosch oppakte met de Maatschappij van Weldadigheid. Zijn doel: de armoede uit te roeien. Hij was er 25 jaar met hart en ziel druk mee.

Terug in de tijd, tussen 1826 en 1860, toen armenzorg een kwestie van liefdadigheid was. Op het terrein van het Gevangenismuseum in Veenhuizen ontrolt zich het fenomeen van een succesformule. Destijds haalde Tom de Ket de actualiteit binnen. Toen waren het bootvluchtelingen, nu zijn het onderwerpen als grensoverschrijdend gedrag, de positie van de vrouw en de toeslagenaffaire.

Als bevlogen theatermaker houdt de vroegere cabaretier De Ket van parallellen. Een wrange link naar het heden is verleidelijk met elementen van ongelijkheid, explosies van protest, slappe politieke procedures, verwijzingen naar Ter Apel en wantrouwen tegenover de overheid. Hoewel, te zwaar aangezet. Een sterk verhaal behoeft geen extra duwtjes. Maar hij en zijn compagnons beseffen wat werkt in een grote voorstelling. Het publiek gaat er in mee. Toegewijd, als het ware. Ze vinden het ‘herkenbaar’.

Het is de onthutsende geschiedenis van tienduizenden Amsterdamse weeskinderen en ‘paupers’, die op een boot naar Drenthe werden geëxporteerd om als ‘uitschot’ heropvoeding te ondergaan in een afgrijselijke atmosfeer van tucht, brute straffen, of een pak slaag bij een onbenullige overtreding van ’de regels’. De allerarmsten hadden een begrafenisverzekering... Dat was het zo’n beetje.

Natuurlijk kan het niet missen: daar hoort een romance bij. In dit geval tussen Teunis en de ontluikende Cato. Binnen de cast doen ze aan rolwisselingen, maar ik kan je verzekeren dat je het treft als Roos van Erkel en Danny Westerweel deze personages vertolken. Strijdbaar, maar gedwarsboomd in hun poging het regiem te ontvluchten.

Het Pauperparadijs is geen musical, maar er zit muziek in en een aantal liedjes van de zangeres/toetsenist Lavalu en haar band van vier mannen. In de monologen heerst af en toe de toon van declamatie, maar de dialogen dragen intense spanning, opgewarmd door de compacte, verrassende effecten in het verrijdbare decor, zoals een hijskraan en een kroonluchter. Het ensemble is overweldigend mooi geregisseerd in massieve scènes. Grotendeels anoniem trouwens. De hoofdrollen zijn excellent ingevuld in een voorstelling op een dermate hoog tempo, dat voor tussenapplaus geen seconde is ingeruimd.

Paul R. Kooij gaat schitterend voorop als de ontwapenende verteller, die net zo soepel schakelt naar de typering van een klassieke regent, de brallende vrije burger. Stefan Rokebrand is de ideale vertolker van generaal Van den Bosch en van Tobias, vader van Cato. Toch is hij niet de enige die vocaal nog wel iets kan bijspijkeren. Wat Debbie Korper bijdraagt als de inspirerende, moedige apotheker, is meer dan overtuigend. Hetgeen ook geldt voor Whitney Sawyer en Peter Drost op minimaal twee posities.

Tja, en Tom de Ket is intussen volop in touw met de buitenproductie Boer Koekoek in Hollandscheveld. Première op 12 juli.