Paus Franciscus overleden

Hij lag vijf weken in het ziekenhuis met een dubbele longontsteking en was daar kortgeleden uit ontslagen. De Argentijn, geboren als Jorge Mario Bergoglio, stond sinds 2013 aan het hoofd van de rooms-katholieke kerk.

Tijdens zijn pausschap schonk de Argentijnse kerkvorst opvallend veel aandacht aan immigranten en de verstotenen uit de maatschappij. Kort na zijn aantreden als paus in maart 2013 toonde Franciscus zich al afkerig van weelde. „Ik wil zo graag een arme Kerk, voor de armen”, verzuchtte hij tijdens een audiëntie met de pers. Volgens de paus moest de Kerk terug naar haar roots en zich concentreren op de armen. Zijn zelfgekozen pauselijke naam was dan ook een eerbetoon aan de Heilige Franciscus van Assisi, de middeleeuwse monnik die zijn rijkdom opgaf om in armoede te leven

Hoewel Franciscus in zijn functie dikwijls de wereld rondreisde – in totaal 47 reizen naar 66 verschillende landen – keerde hij als paus opvallend genoeg nooit meer terug naar zijn geboorteland Argentinië. Voor zijn eerste pauselijke reis bleef hij relatief dichtbij huis. Op het Zuid-Italiaanse eilandje Lampedusa vroeg Franciscus aandacht voor de vluchtelingenproblematiek en het tragische lot van de vele migranten die het eilandje niet levend wisten te bereiken.

De paus had een sterke belangstelling voor het milieu, blijkt uit zijn encyclieken – belangrijke pauselijke brieven die de standpunten van de katholieke kerk uiteenzetten. Ook had Franciscus opvallend goed contact met mensen die niet praktiserend rooms-katholiek waren, zoals met de progressieve Italiaanse journalist Eugenio Scalfari. Hij zocht vaak, en met succes, de dialoog op met moslims.

Minder goed was de relatie tussen de paus en de Amerikaanse president Donald Trump, zo bleek al tijdens diens eerste presidentschap. Ze ontmoetten elkaar toen in 2017. De paus en Trump zijn altijd elkaars tegenpolen geweest op het gebied van migranten, welvaartsverdeling en milieu. Ook de relatie tussen de paus en Vladimir Poetin is niet zonder spanningen geweest. Tevergeefs riep de paus de Russische president op om het oorlogsgeweld in Oekraïne te stoppen.

Qua hervormingen leek de goedlachse Franciscus de ideale figuur voor de progressieve gelovigen. De paus liet zich mild uit over homoseksuelen die God zoeken – „Wie ben ik om over ze te oordelen?” – en heeft veel vrouwen topfuncties binnen de Romeinse Curie gegeven. Rooms-katholieke mensen die zijn gescheiden en later hertrouwd mogen nu weer communie doen. Toch zijn er geen fundamentele hervormingen gekomen. De doctrine is uiteindelijk niet veranderd. Vrouwen kunnen nog altijd geen priester worden en het verplichte celibaat voor priesters is niet afgeschaft.

Minister-president Dick Schoof herdenkt paus Franciscus met „diep respect”, laat hij weten op X. „Met zijn diep doorleefde soberheid, dienstbaarheid en medemenselijkheid was paus Franciscus een voorbeeld voor zeer velen, ook voor niet-katholieken”, aldus de premier.

De op Tweede Paasdag overleden kerkvorst „was in alles een mens onder de mensen”, zegt Schoof. „De katholieke wereldgemeenschap neemt afscheid van een leidsman die de noden van deze tijd zag en benoemde.”

CDA-leider Henri Bontenbal is „verdrietig” over de dood van paus Franciscus. „Deze paus gaf de Katholieke Kerk een menselijk gezicht”, aldus de christendemocraat in een reactie op X.

Bontenbal noemt met name de rondzendbrief met de titel Laudato Si die paus Franciscus in 2015 wijdde aan de milieu- en klimaatproblematiek. Dit schrijven „heeft velen, ook mij, zeer geïnspireerd om op te komen voor de schepping en de armen”.