Wie trekt CDA uit het slop? 'De spoeling is dun'

CDA-leider Wopke Hoekstra wond er begin juli geen doekjes om. Nog geen week nadat het kabinet viel, omdat het kabinet-Rutte IV er niet in slaagde om een asieldeal te sluiten, maakte hij bekend dat hij afhaakte als CDA-kopman. Ook demissionair woonminister Hugo de Jonge – die in coronatijd de stuurknuppel van zijn partij in handen had, maar hem ook weer losliet – ziet het niet zitten om nogmaals voor de koppositie te gaan.

Daarmee werd een trend gezet. Naast de twee ministers verlaten tal van andere CDA’ers het politieke speelveld. Zo stappen staatssecretaris Marnix van Rij (Financiën) en fractieleider Pieter Heerma uit de politieke arena. Kamerleden Joba van den Berg en René Peters vertrekken ook.

Als klap op de vuurpijl maakte ook partijvoorzitter Hans Huibers donderdagavond bekend zijn functie per direct neer te leggen. Dat gebeurt na snoeiharde kritiek op het al wekenlang voortslepende proces om een nieuwe lijsttrekker te vinden, waarvoor de partijpreses verantwoordelijk is. Huibers spreekt van ’halve en hele onwaarheden’ maar maakt wel plaats.

Door de exodus aan kopstukken bij het CDA zag het partijbestuur zich de afgelopen weken gedwongen om meteen flink te strepen in de lijst aan kanshebbers voor het partijleiderschap. „De spoeling is behoorlijk dun”, erkent een prominente CDA’er grif. „De keuze is niet reuze”, zegt een ander. Dat terwijl de concurrentie voor het CDA misschien wel groter is dan ooit: de BBB van Caroline van der Plas zit nog steeds in de lift en mogelijk gaat ook voormalig CDA-stemmenkanon Pieter Omtzigt meedoen aan de Kamerverkiezingen. Voor het CDA dreigt de vergetelheid. Daarmee krijgt de nieuwe CDA-leider meteen een kluif van jewelste op zijn bord.

Lang niet alle CDA’ers stonden dan ook te kwispelen van enthousiasme toen bleek dat twee nog tamelijk onervaren Kamerleden in de pen waren geklommen voor een sollicitatiebrief, melden betrokkenen. Dat ook Karien van Gennip, die afgelopen kabinetsperiode meermaals miskleunde, zichzelf geschikt acht voor de topfunctie, maakte het er niet veel beter op. Er zijn dan ook pogingen gedaan om CDA’ers die niet uit zichzelf hun vinger omhoog staken te vermurwen, zo wordt gemeld.

Aan CDA-burgemeester Hubert Bruls is getrokken, weten CDA’ers. Anderen zagen de Zeeuwse gedeputeerde en ’stikstofluis in de pels van Wopke Hoekstra’ Jo-Annes de Bat wel zitten. De naam van voormalig Kamerlid en Utrechtse gedeputeerde Mirjam Sterk viel eveneens, maar zij liet weten geen oren te hebben naar de job.

Dat partijgenoten het in hun hoofd haalden om het CDA-leiderschap in handen te geven aan Hubert Bruls betekende de druppel voor voormalig CDA-staatssecretaris Mona Keijzer. In een mailtje van niet meer dan drie regels liet ze haar partij drie weken geleden weten haar lidmaatschap te beëindigen. Het steekt haar, zo melden betrokkenen, dat het CDA wel zegt dat er een frisse wind moet gaan waaien, maar daar steeds niet op acteert. Het polsen van Bruls zag ze als schoolvoorbeeld daarvan.

Een van de belangrijkste kanshebbers voor het lijsttrekkerschap is de 40-jarige Henri Bontenbal, die afgelopen periode in de schijnwerpers stond vanwege zijn constructieve bijdragen op het gebied van energie- en klimaatbeleid. Bontenbal, zelf energie-expert en lange tijd werkzaam bij netbeheerder Stedin, liet zich door zijn natuurkundige achtergrond geen linkse klimaatkletspraat op de mouw spelden. Sterker nog: hij verzette zich daar met opgedreunde feiten hard tegen. Met langetermijnvisies, pleidooien voor ’groene industriepolitiek’ en een stevige inzet op meer kerncentrales wil hij Nederland groener maken.

In zijn dossiers presenteerde hij zich ook regelmatig als een vervelende horzel voor klimaatminister Rob Jetten en zijn ambtenarenteam, aangezien Bontenbal kon prikken waar het pijn doet. Of Bontenbal daarmee in de verkiezingsvijver komt bovendrijven, moet nog blijken: de ras-Rotterdammer is niet van de snelle oneliners, maar meer van doorwrochte betogen. Daarin hamert hij vaak op rentmeesterschap, een typisch CDA-thema dat hij als jonge vader graag wil uitdragen.

Derk Boswijk (34) heeft ook zijn vinger opgestoken voor het lijsttrekkerschap. De ietwat ijdele reserveofficier bij de Koninklijke Landmacht deed werkervaring op bij een projectontwikkelaar en koesterde in zijn jeugd sympathie voor de standpunten van de PVV, waarop hij ook stemde. Geen jeugdzonde, benadrukte hij. Het was een proteststem. Maar ook ’een verloren stem’, omdat de PVV volgens hem geen oplossingen kon bieden. Hierna is hij het CDA gaan koesteren. Binnen de partij ontpopte hij zich de laatste jaren als landbouwwoordvoerder en koos in het sterk gepolariseerde debat over de stikstofproblematiek steevast de kant van boeren. Tegelijkertijd erkende hij dat er ’iets moet gebeuren’. Dikwijls was Derk te vinden in de melkput, sprak hij akkerbouwers en pleitte hij voor maatwerk op het erf.

Echt succesvol is die aanpak nog niet gebleken: van alle regelingen voor boeren die zijn aangekondigd, werd vooral de stoppersregeling uitgevent door het landbouwministerie.

Karien van Gennip (54) was in het kabinet-Rutte IV een behoorlijke brekebeen. Het publiek kent de minister van Sociale Zaken vooral van haar geflopte pleidooi om jonge migranten op te halen uit Franse banlieues, zodat ze op de Nederlandse arbeidsmarkt aan de slag konden. Kritiek is er ook dat ze te weinig voortvarend aan de slag is gegaan met het opruimen van tal van barrières op de kwakkelende arbeidsmarkt.

Het CDA heeft nog een weekend de tijd om met de voordracht van de nieuwe lijsttrekker te komen. Maandag wordt deze kandidaat voorgeschoteld aan de Verenigingsraad. Volgens betrokkenen neigt het bestuur het meest naar Bontenbal, maar verrassingen worden niet uitgesloten. Dat kan de goedkeuring wegdragen van ten minste één CDA-coryfee: „Het CDA moet niet meer achter de oude meuk aan gaan, maar kiezen voor jonge honden.”