Wat houdt vuurwerkverbod nog tegen? Na hulpdiensten en burgemeesters lijkt nu ook in Den Haag tij te keren

De Haagse vuurwerkdiscussie laaide vorige week op nadat het CDA zich had aangesloten bij het groeiend aantal partijen dat voor een algeheel vuurwerkverbod voor consumenten is. Partijleider Henri Bontenbal kon het ’niet langer verdedigen’, meldde hij aan De Telegraaf. „Je kunt niet steeds zeggen dat je pal achter onze politie en hulpverleners staat, maar een keer per jaar wegkijken.”

Vandaag is er een spoeddebat over de jaarwisseling. Dit voorjaar buigt de Tweede Kamer zich vermoedelijk over een initiatiefvoorstel van Partij van de Dieren en PvdA/GL, maar een meerderheid voor een algeheel vuurwerkverbod is pas in zicht bij een draai van de VVD. De liberalen laten weten hierop vooralsnog geen ander standpunt te hebben ingenomen en blijven erbij dat er strenger moet worden gehandhaafd op illegaal vuurwerk.Coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB houden vooralsnog vast aan eerder ingestelde regels, zoals de beperking van de afsteektijden (2014), het verbod op zwaarder knalvuurwerk en vuurpijlen (2020) en de mogelijkheid voor gemeenten om zelf algehele vuurwerkverboden in te voeren (2022).

Binnen de VVD gaat er een petitie rond vóór een vuurwerkverbod. Die is mede de wereld in geholpen door VVD-lid en oogarts Jan Keunen, die zich al vijftien jaar uitspreekt voor een verbod. „Al meer dan vierhonderd leden hebben getekend. Ik hoop dat we hiermee de discussie kunnen openen binnen de partij.”

In negentien gemeenten gold afgelopen jaarwisseling al een lokaal vuurwerk-afsteekverbod en dat leidde tot minder materiële schade. Dat meldt het Data Analytics Centre (DAC) van het Verbond van Verzekeraars. In de negentien gemeenten met een vuurwerkverbod was de schade aan huizen lager dan in voorgaande jaren. In gemeenten zonder vuurwerkverbod was het aantal claims ongeveer net zo hoog als in andere jaren

Maar de totale particuliere verzekerde materiële schade was hoger dan vorig jaar. Toen betrof het 12,7 miljoen euro. Afgelopen oud en nieuw was de schade 16 miljoen euro. En ook in de verkoopcijfers wierp het lokale verbod geen vruchten af. 2024 was zelfs een recordjaar: Nederlanders gaven 118 miljoen euro uit aan vuurwerk. Dat was 3 miljoen meer dan in het vorige recordjaar 2022.

„Ik heb alleen maar geplust”, zegt vuurwerkhandelaar Jan de Wit van El Blanco Vuurwerk in Eindhoven, waar onder andere een lokaal afsteekverbod van kracht was. De Wit is niet gecharmeerd van de politieke discussie rondom zijn product. „Het is niet alsof er opeens niets meer zal worden afgestoken als ze het verbieden”, zegt hij. „Alleen haalt de jeugd dan geen veilig vuurwerk bij mij, maar Cobra’s uit het illegale circuit.”

Op oudejaarsavond ging het flink mis in Rotterdam. Een 14-jarige jongen kwam om het leven toen hij eenshell afstak. Dit is zwaar illegaal vuurwerk dat alleen door professionals mag worden gebruikt en niet aan consumenten mag worden verkocht. „Dat jongetje is met één klap het leven ontnomen”, zegt Tolga Koklu, plaatsvervangend politiechef van de eenheid Rotterdam. „Dat gaat je echt niet in de koude kleren zitten.”

Afgelopen jaarwisseling waren landelijk 224 politiemensen en 44 hulpverleners het mikpunt van fysiek geweld, veelal met zwaar vuurwerk, blijkt uit de laatste cijfers van de politie. „Sommige collega’s hebben nog steeds last van hun oren”, zegt Koklu.

„Als je die knallen hoort die afgaan, dan gaat het soms je verstand te boven wat mensen in hun hoofd halen om illegaal af te steken.”

Vuurwerk is volgens Koklu een middel geworden om angst aan te jagen. Ook legaal vuurwerk wordt ingezet tegen de politie: „We worden soms onder vuur genomen met een pot normaal siervuurwerk en dan moeten de agenten rennen voor hun leven.”Koklu denkt dat een landelijk verbod een stap in de goede richting zal zijn. „Helemaal waterdicht zal het nooit worden, maar met een landelijk verbod wordt het handhaven wel makkelijker dan met een versnipperd afsteekverbod in sommige gemeenten.”

„Ik vind het heel gek dat de politiek nu opeens daadkracht gaat tonen”, zegt Leo Groeneveld van Pyrotechniek Nederland Vuurwerk. „Het letsel komt niet van het normaal gebruikte consumentenvuurwerk, maar van die idioten die zich misdragen met die illegale shells.”

Veiligheid Nederland berekende dat er afgelopen jaarwisseling een lichte daling was van vier procent in het aantal vuurwerkletsels ten opzichte van vorig jaar. De meeste vuurwerkletsels kwamen van verboden en zwaar illegaal vuurwerk.

„De vuurwerkbranche heeft als eerste belang bij een rustige oudejaarsavond”, zegt Groeneveld. Hij denkt dat een verbod niet te handhaven zal zijn en de lol eraf haalt voor de vuurwerkliefhebber. „Ze willen die rotzooitrappers pakken, maar die raak je het minste met een verbod op het siervuurwerk.”

In totaal kwamen er 1162 slachtoffers met vuurwerkletsel op de eerste hulp of huisartsenspoedpost terecht, blijkt tevens uit de berekeningen van Veiligheid Nederland. Van hen waren er 460 onder de zestien jaar oud.

„Minder vuurwerk afsteken is beter”, zegt Martijntje Bakker, directeur van Veiligheid Nederland. „Dat zien we aan de cijfers van de coronajaren. In die jaren gold een vuurwerkverbod en je ziet dat het aantal letsels veel lager lag.”

„Nu is er een afsteekverbod, maar geen vuurwerkverbod”, zegt Bakker, „dus mensen kunnen het wel kopen, maar mogen het officieel niet afsteken. En daar lopen de burgemeesters en de politie ook tegenaan met de lokale handhaving. Het is beter als er één lijn wordt getrokken.”

„We zijn het echt zat: de schade in de samenleving, voor mens en dier, het geweld tegen hulpverleners, de gewonden, doden zelfs, ieder jaar weer. Met de huidige regelgeving is de handhaving tijdens de jaarwisseling niet te doen”, zegt de Haagse burgemeester Jan van Zanen (VVD). „Een lokaal afsteekverbod heeft geen zin omdat het niet te handhaven is als iedereen overal vuurwerk kan kopen en in bezit mag hebben. Wel hebben we in Den Haag vuurwerkvrije zones. Afgelopen jaarwisseling kwam daar de Tarwekamp bij. Hier is de vuurwerkvrije zone grotendeels gerespecteerd. Wat heel prettig is. Elders in de stad ging oud en nieuw helaas weer gepaard met geweld, waaronder het gooien met stenen en zwaar vuurwerk. Daarom: verbied het consumentenvuurwerk landelijk. Dan is het helder voor iedereen en beter te handhaven.”

’Politiek debat zal kantelen’„

Ik ben heel blij met de uitspraak van Bontenbal. Er zat echt weerstand vanuit de partij tegen het vuurwerkverbod, maar met zijn uitspraak heeft hij laten zien dat hij in verbinding staat met de samenleving. Het politieke debat zal hiermee ook kantelen en dat gaat mij als burgemeester ook helpen”, stelt de Leidse burgemeester Peter Heijkoop (CDA). „Deze stad heeft veel mooie monumenten die we graag willen beschermen. En vuurwerk heeft ook impact op onze dieren, het milieu en onze gezondheid, allemaal goede redenen om het verbod te steunen. Ik hoop dus binnen een paar maanden met een voorstel te komen voor een vuurwerkvrij Leiden. Daarbij gaan we ook werken aan draagvlak creëren onder de Leidenaren, én zorgen dat we iets moois teruggeven aan de jongeren in de stad.”

„Op verzoek van de meerderheid van de raad heb ik twee jaar geleden al besloten tot een afsteekverbod in Tilburg. Ik zie graag dat onze kinderen opgroeien zonder vuurwerktraditie. En daarom hebben we als gemeente de verantwoordelijkheid gepakt om ze in plaats van het vuurwerk een mooie lichtshow aan te bieden”, aldus burgemeester Theo Weterings (VVD) van Tilburg. „Sinds het lokale afsteekverbod zijn de problemen tijdens de oudejaarsnacht in mijn waarneming beter beheersbaar. We horen vanuit het ziekenhuis dat er minder vuurwerkslachtoffers met letsel binnenkomen. Toch blijft het moeilijk te handhaven als het vuurwerk wel mag worden gekocht in Tilburg. Bovendien vind ik het verwerpelijk dat vuurwerkbommen als wapens worden gegooid naar onze hulpverleners. Dat moeten we landelijk aanpakken.”