Een bedrijf bij Woudsend is bezig mest uit te rijden via een sleepslang. De agrarische sector is een voorname bron van stikstof. Foto: Niels de Vries
Greenpeace heeft op meerdere punten gelijk gekregen in de rechtszaak tegen de Staat. De Staat wordt aan de eigen wet gehouden en moet in 2030 50 procent van de stikstofgevoelige natuur onder de kritische depositiewaarde (KDW) brengen. Gebeurt dat niet voor 31 december 2030, dan volgt een dwangsom van 10 miljoen euro.
Greenpeace eiste een flinke stikstofreductie van het kabinet, omdat veel dier- en plantsoorten volgens de milieuorganisatie dreigen te verdwijnen als de stikstofneerslag niet snel afneemt. Deze neerslag komt uit de landbouw en uit de industrie en het verkeer. Greenpeace wilde dat de overheid minimaal 75 procent van de kwetsbare natuur onder de kritische depositiewaarde (KDW) brengt voor eind 2025.
De KDW is de hoeveelheid stikstofdepositie waarboven de natuur risico loopt op schade. Als absolute ondergrens vindt Greenpeace dat de overheid zich moet houden aan de eigen wettelijke doelstelling van 40 procent van de stikstofgevoelige natuur onder de KDW in 2025, en 50 procent in 2030, zoals is vastgelegd in de stikstofwet.
De rechter gaat mee in de laatste eis, en draait de duimschroeven voor het kabinet aan. Volgens de rechter handelt de Staat onrechtmatig, omdat de wettelijke stikstofdoelen voor 2025 en 2030 zeer waarschijnlijk niet worden gehaald. De rechtbank beveelt de Staat zich aan het stikstofdoel voor 2030 te houden. Ook moet er voorrang worden gegeven aan de meest kwetsbare natuur.
Concreet beleid
De milieuorganisatie wilde de overheid dwingen om met concreet beleid te komen via deze zaak, waarmee er flink ingrijpen nodig zou zijn in de landbouw en industrie. Boeren moeten dan gedwongen worden uitgekocht. Door het schrappen van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG), de plannen die provincies moesten maken om stikstofuitstoot te verminderen en het geld wat daartegenover stond, leek de overheid al de minder goede kaarten te hebben.
Volgens de Staat wordt er wel degelijk gewerkt aan het terugdringen van de stikstofuitstoot. Er werd tijdens de zitting een lijst gedeeld met maatregelen die al zijn genomen. Een ander deel zou niet op korte termijn haalbaar zijn, ook omdat er veel uitstoot uit het buitenland komt. „Zelfs met het verplicht uitkopen of doen stoppen van drieduizend bedrijven kan de gewenste reductie op de kwetsbare natuurgebieden niet worden bereikt”, zei de landsadvocaat tijdens de zaak. De rechter gaat daar niet in mee.
In het voorjaar verloor Greenpeace een kort geding om de stikstofaanpak te bespoedigen. Maar de rechter erkende dat het beleid tekortschoot. En toen was er nog een NPLG. De grote vraag is of de uitgelekte stikstofplannen van minister Wiersma voldoende zijn. En wat de gevolgen zijn voor de landbouw en industrie nu Greenpeace de zaak heeft gewonnen.
Uit de stukken bij de kabinetsformatie bleek al dat er door het kabinet rekening wordt gehouden met een bedrag van 10 tot 15 miljard euro als het de zaak verliest. Vanwege de snelheid waarmee de stikstofuitstoot naar beneden moet worden gebracht, moet er dan worden gedacht aan verplichte uitkoop van boeren. Greenpeace en de Staat kunnen nog in hoger beroep.
