Dunbevolkt platteland en weinig politie: criminelen hebben vrij baan in Friesland

,,Criminelen benutten kansen die schuilen in de anonimiteit van het Friese buitengebied’’, concluderen de onderzoekers Edward van der Torre, Janne Landsman, Pieter Tops en Titia Jongepier in hun rapport ‘Ondermijning in Fryslân’, een analyse van (de gemeentelijke aanpak van) ondermijning in zeventien Friese gemeenten’. Ze presenteerden het stuk vrijdagochtend in Franeker.

,,Het platteland is dunbevolkt, met name in het noorden van Friesland. De overheid - zoals politiemensen en gemeentelijke handhavers - is vaak afwezig of hooguit korte tijd aanwezig’’, stellen ze. ,,Criminelen hebben de mogelijkheid om criminele praktijken af te schermen. Dit kan op tal van locaties en in allerhande gebouwen. Dit is onder andere een geschikte omgeving voor drugsproductie en voor opslag van verboden of gestolen goederen.’’

Veel misdaad blijft volgens de onderzoekers alleen al om fysieke en geografische kenmerken onopgemerkt. Op lange autoritten kwamen ze, ,,zeker op zijwegen’’, weinig auto’s en mensen tegen. Al helemaal niet van de overheid. In de late avonduren of in de nacht kunnen criminelen zich nagenoeg vrij bewegen door grote delen van Friesland, constateren ze.

Drugshandelaren komen naar onze provincie om drugs te halen en te brengen. Er worden ook partijen verdovende middelen in vrachtwagens naar Duitsland en Scandinavië vervoerd.

Die anonimiteit bestaat niet alleen op het vaste land, schrijven de onderzoekers, maar ook op het water. ,,Er is veel water, er zijn veel boten en vier gemeenten zijn nu eenmaal een eiland, met twee zeehavens in de buurt (Harlingen en Lauwersoog). En wie controleert op het water? Als je je aan de vaarsnelheid houdt, niemand, zo lijkt of luidt het antwoord.’’

Er zijn allerhande vaarbewegingen, die onder de radar blijven. Er kan gevaren worden naar de eilanden, maar ook naar andere snel bereikbare jachthavens. Zeewaardige schepen kunnen eveneens een tocht maken, eventueel naar andere werelddelen. ,,Het ophalen van pakketten met drugs is dan in theorie mogelijk’’, luidt de conclusie.

Drugs zijn snel verstopt tussen de vis. Er zijn locaties langs de kust die ‘s nachts nagenoeg verlaten zijn. ,,Een drugsoverdracht naar mensen aan de wal is af te schermen’’, valt te lezen in het stuk. Bemanningsleden van kotters zijn afkomstig uit hechte en gesloten gemeenschappen. ,,Zij spreken niet of nauwelijks met de overheid.’’ Ze hebben er een diepe afkeer van, omdat Europees beleid hun economisch bestaansrecht bedreigt.

Watersporttoerisme is niet alleen in trek bij nette burgers, aldus de onderzoekers, maar ook bij criminelen, die zich stevige uitgaven aan de watersport kunnen veroorloven. ,,Jachthavens worden daarmee, tot op zekere hoogte, criminele ontmoetingsplaatsen.’’ Ook zijn deze locaties interessant voor drugshandelaren, omdat er potentiële drugsklanten met geld aanwezig zijn.

En dan zijn er nog de vliegveldjes van Ameland en Drachten. Die zijn, aldus het rapport, in veel opzichten een blinde vlek. ,,Geen toezicht en weinig informatie over criminele activiteiten.’’ Zo hoorden de onderzoekers dat er ‘s nachts drugspakketjes aankomen op het vliegveld van Ameland. Ze kregen dit echter niet bevestigd.

Verder merken de onderzoekers op dat de politie op het Friese platteland geen basisvoorziening meer is. In eerdere rapporten werd al gewaarschuwd voor ,,politieloosheid’’ op het platteland, waar ‘blauw’ te vaak ontbreekt, net als voldoende recherchecapaciteit en de waterpolitie. ,,De consequentie is dan ook dat criminelen veel ruimte krijgen.’’

Daarnaast halen ze aan dat het hebben van een wijkagent geen garantie is voor permanente aanwezigheid van politie. De norm mag dan 1 wijkagent op 5.000 inwoners zijn, die norm houdt geen rekening met talrijke, soms uitgestrekte lintdorpen met vaak minder dan duizend inwoners. Het is moeilijk voor een wijkagent om er een sociaal netwerk op te bouwen. ,,Ook omdat er dorpen zijn met gesloten gemeenschappen. Bovendien worden wijkagenten voor niet-wijkgericht werk ingeroosterd, zoals noodhulp’’, leggen ze uit.

Volgens de onderzoekers zitten politie en justitie in een ,,opsporingsspagaat.’’ Enerzijds waren er, dankzij het kraken van crimineel berichtenverkeer, landelijke opsporingssuccessen. Die legden echter een grote claim op de recherche. Tegelijkertijd wijst hun onderzoek uit dat er grote behoefte is aan lokale opsporingscapaciteit, die ,,in zeer beperkte mate aanwezig is.’’

,,De bezetting is dun (....) en die staat onder druk door werkzaamheden die zich als het ware opdringen en niet kunnen wachten. Bijvoorbeeld politie-inzet bij evenementen.’’ Er bestaat, zo leerden interviews hen, een ,,grote behoefte aan lokale opsporingscapaciteit.’’