Waar blijft het agrarisch beleid van dit kabinet? Het kan niet zo zijn dat alleen het recht van de sterkste geldt | opinie

Duizenden boeren stoppen met hun bedrijf als gevolg van een voortdurende stikstof- en mestcrisis. Ondertussen is het stil op het Haagse BBB-landbouwdepartement. De doorontwikkeling van de agrarische sector wordt aan de markt overgelaten, met alle gevolgen van dien. Degenen met de diepste zakken overleven. Jonge startende boeren en familiebedrijven delven het onderspit.

Van ’wij gaan het voor u regelen’ naar ’u moet het zelf maar zien’, is de voornaamste verandering die het landbouwdepartement onder leiding van BoerBurgerBeweging laat zien sinds het aantreden van het kabinet-Schoof een half jaar geleden.

Heldere, richtinggevende en doordachte beleidsvoorstellen die boeren houvast bieden, blijven vooralsnog uit. Laat staan dat er een visie wordt ontwikkeld over wat voor land- en tuinbouw we nodig hebben in pakweg 2040. Dit tot frustratie van een ongeduldige en uitzonderlijk eensgezinde Tweede Kamer, die steevast probeert visie en beleid los te krijgen van het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Tot nu toe tevergeefs.

Boeren zien dit ook. Ze morren dat BBB hen voor de gek heeft gehouden. Uit onderzoek van Nieuwe Oogst onder ruim zeshonderd boeren blijkt dat de steun voor BBB afbrokkelt. Bijna 40 procent zegt nog achter de partij te staan. Dat was ruim 60 procent vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2023.

Het uitblijven van beleid in de agrarische sector, die nog altijd kampt met een stikstof- en mestcrisis, is funest. De komende tijd doemen nog meer problemen op.

Op woensdag 22 januari doet de rechter uitspraak in een bodemprocedure van Greenpeace over het naleven van de natuurregels. De kans is groot dat Greenpeace wint omdat al het staande stikstof- en natuurbeleid inclusief het transitiefonds van ruim 24 miljard euro overboord is gekieperd door het huidige kabinet. Alternatief beleid én geld zijn er niet.

Waar autoriteit en dus ’het besturen’ verdwijnt, komt er economische macht voor in de plaats. De huidige politieke en economische situatie in de agrarische sector laat dit zien. Want alleen de sterkste bedrijven met het meeste kapitaal weten te overleven. Als de overheid zich terugtrekt, dan gelden alleen nog de economische wetten. Zonder autoriteit is het recht van de sterkste leidend.

De vraag is wat dit betekent voor de structuur van de landbouw en de transitie naar een duurzame en maatschappelijk verantwoorde sector. Houden we de gekoesterde familiebedrijven overeind in het geweld van overnames en vergaande schaalvergroting? Of maken deze plaats voor grootschalige landbouwbedrijven met diverse productielocaties aangestuurd door bedrijfsleiders in dienst van big agro?

Begrijpt u mij niet verkeerd: ik ben niet tegen marktwerking. Het gaat mij erom dat er een bewuste keuze wordt gemaakt vanuit visie en overtuiging opdat we een landbouw overhouden die toekomstbestendig is. Als alleen het recht van de sterkste geldt en degenen met de diepste zakken regeren, wordt het gevaarlijk.

Vooral voor jonge boeren die de boerderij van hun ouders willen overnemen, wordt het lastig om ’niet opgegeten’ te worden. Bedrijfsopvolgers zijn nu al een schaars goed in de agrarische wereld. Zo’n 40 procent van de boeren heeft geen opvolger.

Op termijn is dat funest voor de agrarische sector, de voedselvoorziening en de strategische positie van Nederland als handelsland binnen Europa.

Het is daarom zaak dat de overheid zo snel mogelijk met structuurbeleid komt. En ja, dat betekent keuzes maken, een visie ontwikkelen op wat voor landbouw we willen en nodig hebben. Voor het te laat is.