Buiging voor duizenden krijgsgevangen: nieuw Herinneringscentrum in Emsland

Daarin wordt met foto’s en teksten aandacht besteed aan de geschiedenis van dat kamp, aan de duizenden krijgsgevangenen die er zaten. ,,Maar de teksten en foto’s op de 36 plakkaten geven ook informatie over de andere kampen in het Emsland waarin krijgsgevangen waren ondergebracht’’, vertelt Martin Koers, die nauw bij de totstandkoming van het herinneringscentrum was betrokken.

In het Emsland werden in de jaren 30 van de vorige eeuw door de nazi’s 15 concentratiekampen gebouwd. Emslandlager, zo werden ze genoemd. Er zaten aanvankelijk met name politieke tegenstanders van Hitler, communisten onder anderen. Het waren geen vernietigingskampen maar er stierven wel duizenden mensen, door honger, ziekte en slechte behandeling.

Het kamp in het dorpje Dalum werd in 1938 gebouwd en echt in gebruik genomen nadat de Tweede Wereldoorlog was uitgebroken. ,,Er werden gevangen genomen militairen uit Frankrijk en andere landen ondergebracht en later vooral militairen uit de Sovjet-Unie’’, vertelt Koers. ,,Het ging om duizenden soldaten die ontginningswerk moesten verrichten of in de landbouw tewerk werden gesteld en later ook in de Duitse industrie werden ingezet.’’ Velen overleefden de combinatie van dat zware werk en de erbarmelijke omstandigheden van hun verblijf niet. Het kamp kreeg in de loop van de oorlog andere functies, was onder meer een soort dependance van het concentratiekamp Neuengamme.

Wie het voormalig kampterrein nu betreedt, ziet geen barakken en andere zichtbare sporen van die duistere tijd meer. Alleen een transformatorhuisje en een gebouw waarin destijd de nazi-bewakers hun werkplek hadden, staan er nog.

,,Beide gebouwen hebben een beschermde status’’, aldus Koers. ,,En in dat voormalige onderkomen van de bewakers is nu het herinneringscentrum gekomen. Dat was ook een grote wens van de initiatiefnemer: de gemeente Geeste, waarin Dalum ligt.’’

Het centrum, dat geregeld open is voor bezoekers, toont dus niet alleen de geschiedenis van ‘Dalum’ maar ook dat van andere Emslandlager waarin in de oorlog vooral krijgsgevangenen zaten. Het kamp in Oberlangen bijvoorbeeld, nabij Ter Apel, waar enige tijd veel Poolse vrouwelijke krijgsgevangenen waren gehuisvest. De plakkaten vertellen over het lot van de gevangenen, over hun slechte behandeling. Een rondgang door het herinneringscentrum is zo als het ware ook een eerbetoon aan al die duizenden militairen, een buiging voor hun lot.

Het nieuwe Herinneringscentrum in Dalum is niet het eerste in het Emsland. Het andere, veel grotere, staat al jaren op het terrein van het voormalige kamp Esterwegen, over de grens bij Vlagtwedde. Dat kamp was ook een van de 15 Emslandlager en herbergde vooral politieke tegenstanders van Hitler. In dat Herinneringscentrum kan de geschiedenis van alle Emslandlager worden bestudeerd. Ruim 20.000 mensen doen dat elk jaar, onder wie veel Groningers en Drenten.

Martin Koers geeft mede leiding aan het centrum in Esterwegen. ,,In die hoedanigheid ben ik betrokken geweest bij het project in Dalum, we hebben de gemeente Geeste ondersteund. Op de locaties van de andere Emslandlager wordt overigens ook wel uitleg gegeven over de historie van die betreffende plek, bijvoorbeeld met een tekstbord in de buitenlucht. Maar echte herinneringscentra, daar hebben we nu 2 van.’’