'Ooit werk ik daar, zei ik tegen mezelf.' UMCG leidt statushouders Aneeq en Tülay op tot verpleegkundigen

Toen Tülay Bolat nog in het asielzoekerscentrum (azc) in Hoogeveen zat, keek ze elke dag even omhoog naar het naastgelegen ziekenhuis Bethesda. ,,Ooit werk ik daar, zei ik dan tegen mezelf”, zegt Bolat, die in Ankara dertien jaar als verpleegkundige werkte. Maar hoe de om politieke redenen uit Turkije gevluchte moeder van drie dat ooit voor elkaar moest krijgen, daar had ze geen idee van. Ze sprak geen woord Nederlands. Waar je allemaal aan moet voldoen om in haar nieuwe land aan de slag te gaan, was haar onbekend.

,,En nu zit ik hier”, zegt Bolat, in redelijk Nederlands en met een glimlach op haar gezicht. Het is niet het ziekenhuis van Hoogeveen geworden, maar het UMCG in Groningen, op anderhalf uur reizen met de bus vanaf haar huidige woonplaats in Zuidoost-Drenthe. Begin deze maand is ze er begonnen als een van de acht statushouders met een zorgachtergrond die - in het ideale scenario - in een jaar tijd worden klaargestoomd tot BIG-geregistreerd verpleegkundige. Bolat: ,,Ik leer, ik werk. Dit is echt een grote kans voor mij.”

Het is niet alleen een kans voor vluchtelingen met een verblijfsvergunning, maar ook voor het ziekenhuis zelf, dat moeite heeft om geschikte mensen te vinden voor vacatures. ,,Het mes snijdt aan twee kanten”, zegt chirurg Arthur Wijsmuller, die het traject Nieuwkomers in hun kracht bedacht. Tijdens pieken in de pandemie kon hij soms niet opereren, omdat er door ziekte en drukte op de covidafdeling geen IC-verpleegkundigen beschikbaar waren.

Het landelijke initiatief Extra handen voor de zorg leverde tijdens de pandemie zo’n 6300 extra (tijdelijke) zorgmedewerkers op om bij te springen. Maar statushouders (ons land telt meer dan 20.000 mensen met een permanente verblijfsvergunning) met een zorgachtergrond waren daar amper bij. ,,Dat vond ik gek. Uiteindelijk bleek het ook om veel meer mensen te gaan dan een druppel op een gloeiende plaat” zegt Wijsmuller. ,,Toen ben ik hier intern rond gaan vragen. Doen wij hier wat mee? Het antwoord was nee.”

Verschillende ziekenhuizen hebben de afgelopen jaren ervaring opgedaan met het het integreren van statushouders, maar met wisselend succes. De taal, de andere systemen en de werkcultuur vormen vaak te grote uitdagingen. Om nog maar te zwijgen over de BIG-registratie, die nodig is om in Nederland als zorgverlener aan de slag te gaan. ,,Het is voor statushouders een hele klus om deze registratie zonder hulp te verkrijgen”, zegt Petra Veltman, kernteamlid van het UMCG-traject.

Wijsmuller riep in een online vergadering de hoofdverpleegkundigen van het UMCG bijeen om te horen wie het wel zag zitten om statushouders met een zorgachtergrond te helpen op te leiden. Daarbij werd de chirurg bijgestaan door Astrid Bijl van het Amsterdam UMC, die al ervaring had opgedaan met integreren van deze werknemers in het ziekenhuis. Onder anderen Marieke van Rossum en Magda Ros, hoofdverpleegkundigen van de afdeling tuberculose en neurologie/neurochirurgie staken hun hand op.

,,Ik zag direct de meerwaarde”, zegt Ros. ,,Als je hier door het ziekenhuis loopt, dan valt een ding op: de mensen die hier werken zijn over het algemeen ontzettend wit. Dat was 22 jaar geleden toen ik hier kwam vanuit Amsterdam al zo en dat is sindsdien niet echt veranderd. Het lijkt me heel goed als we als organisatie meer divers worden.” Dat beaamt Marise Warner, van de werkgroep diversiteit en inclusie van het UMCG. Zij is namens de afdeling P&O vanaf het begin nauw betrokken bij de opzet.

Eerst moest nog wel worden uitgezocht hoeveel statushouders met een zorgachtergrond er eigenlijk zijn in Noord-Nederland. Het UMCG stelde een vacaturetekst met vragenlijst op, die werd vertaald in vijftien verschillende talen, die vervolgens met hulp van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA), UAF, de gemeente Groningen en Vluchtelingenwerk werd verspreid onder de doelgroep. Het UMCG nodigde 23 potentiële deelnemers met een tewerkstellingsvergunning uit voor een gesprek, van wie er uiteindelijk 8 geschikt genoeg werden bevonden. De gemeente Groningen financierde een 3,5 maanden durende cursus zorgjargon voor de geselecteerde groep. Ook kregen de deelnemers reguliere taalcursussen.

Andersom krijgen ook UMCG’ers die met de statushouders aan de slag gaan een cursus over waar je op moet letten bij het werken met collega’s uit bijvoorbeeld Pakistan en Eritrea. ,,Bij ons is ja altijd ja, maar in sommige culturen kan ja ook wel nee betekenen”, weet Ros. Op haar afdeling was het enthousiasme groot. Tien verpleegkundigen van neurologie/neurochirurgie staken hun hand omhoog bij de vraag wie buddy wilde worden van een van de vier statushouders die hier twee weken geleden aan de slag gingen.

,,Ze zijn ontzettend gemotiveerd”, zegt Ros. ,,Ik heb er één die letterlijk zeven dagen per week wil werken, zo blij is hij dat hij aan het werk kan. En ze hebben allemaal ervaring.” Op haar afdeling liggen mensen met neurologische aandoeningen, waarbij duidelijk communiceren door het zorgpersoneel extra belangrijk is. ,,De deelnemers spreken nog niet perfect Nederlands, dus ik ben wel benieuwd hoe dat gaat.”

Een van de statushouders op Ros’ afdeling is Aneeq Nazir (30), die vanwege zijn geloof vier jaar geleden Pakistan ontvluchtte. ,,Word je daar geboren als christen, dan heb je grote pech”, zegt Nazir, in uitstekend Nederlands. In zijn geboortestad Lahore werkte hij jarenlang op de IC. ,,Ik vond het geweldig. Toen ik hier kwam, kon ik niks doen. Ik dacht: waarom geven ze me geen kans? Ik raakte erg gefrustreerd van het nietsdoen. En toen las ik over dit traject. Ik wist direct dat dit voor mij gemaakt was. Ik ben er ongelooflijk dankbaar voor. Nu is het aan mij om te slagen. Als ik uiteindelijk weer op de IC kom te werken, dan ben ik helemaal gelukkig.”

De nieuwe collega’s, de patiënten, de systemen, de medicijnen: alles is nieuw. ,,Het is heel veel allemaal. Echt niet makkelijk”, zegt Nazir na zijn eerste dagen. ,,Maar gelukkig helpt iedereen heel goed.”

Stap voor stap begeleidt Petra Veltman de deelnemers richting de gedroomde BIG-registratie. In het ideale scenario worden de deelnemers over een jaar al aangenomen op een reguliere vacature voor verpleegkundige in het UMCG of in een ander ziekenhuis. Meerdere centra hebben zich inmiddels bij hem gemeld om te kijken hoe het UMCG het aanpakt, zegt bedenker Wijsmuller. Er zitten al twee nieuwe lichtingen statushouders aan te komen die later dit jaar aan de slag gaan in het ziekenhuis.

Wieke Paulusma (D66) noemde het UMCG-traject woensdag in de Tweede Kamer als voorbeeld van hoe het integreren van statushouders in zorgorganisaties zou moeten. ,,Men ziet de meerwaarde. We denken dat we een succesvolle formule hebben bedacht, die goed te kopiëren valt naar andere klinieken”, zegt Wijsmuller. ,,Maar uiteindelijk moet het zich nog wel bewijzen.”