Aardbevingsdeskundige Ihsan Bal op het Zernikecomplex in Groningen. Foto: Geert Job Sevink
Het verdriet bij de Turkse aardbevingsexpert Ihsan Bal (42) is groot. Terwijl zijn vaderland rouwt om tienduizenden doden, hekelt hij lessen die nooit geleerd zijn. Bal, zelf werkzaam in Groningen, waarschuwt voor een nog veel grotere catastrofe in zijn geboortestad Istanbul.
Hoe snel wist u wat de omvang van de ramp zou zijn?
,,Ik had er direct een beeld bij. Ik ken de regio, de kwetsbaarheid van de gebouwen en de geschiedenis van aardbevingen in Turkije. Een beving met een kracht hoger dan 7,5 is heel zeldzaam. Ik wist dat de gevolgen catastrofaal zouden zijn. Toen ik op het nieuws hoorde dat er in elk geval 400 doden waren gevallen, zei dat me niets. Dit was nog niet eens het topje van de ijsberg.”
U wist dat deze aardbeving er aan zat te komen.
,,Sinds mijn studentenjaren. Deze ramp verwachtten we al heel lang. Aardplaten bewegen volgens een bepaald patroon. Als je dat patroon volgt, kun je projecties maken. De regio waar de aardbeving plaatsvond wordt al duizenden jaren bestudeerd dankzij vroege geschiedschrijving. We beschikken dus over heel veel kennis. We weten hoe vaak aardbevingen van deze grootte voorkomen. Je weet alleen niet exact wannéér het misgaat. De ene keer na 80 jaar, de andere keer na 150 jaar. Maar dat het zou gebeuren, was een zekerheid.”
Er worden nog steeds mensen levend onder het puin vandaan gehaald.
,,Maar de tijd raakt op. Het vriest en er is op veel plekken geen water. Als je in deze omstandigheden na honderd uur nog levend gevonden geworden, is het een mirakel.”
Suleyman Samar werd na 88 uur levend onder het puin vandaan gehaald in Iskenderun. Foto: Amaury Miller
Wil u niet in Turkije zijn?
,,Ik kan daar niet veel doen. Mijn werk is om een ramp als deze te voorkomen. Ja, ik zal op een gegeven moment naar de aardbevingsregio gaan. Om onderzoek te doen. Maar wat kan ik nu nog betekenen? Het is al te laat.”
Er zijn veel naschokken. Is dat een bekend patroon?
,,Ja. Maar wat uniek is: er kwam al heel snel een tweede aardbeving met bijna dezelfde kracht. Het is een zwarte zwaan, iets wat niemand zag aankomen. Voor zover ik weet is dit in de moderne tijd nooit voorgekomen.”
Interessant voor u, maar tegelijkertijd heel tragisch.
,,Klopt. We hebben een dodelijke combinatie gezien. Een onverwachte tweede aardbeving, extreem kwetsbare gebouwen, vrieskou en een slecht geleide reddingsoperatie. Het is een ketting van rampen.”
U noemt de gebouwen. In Turkije vond in de jaren tachtig en negentig een bouwhausse plaats. Zijn juist die gebouwen extra kwetsbaar?
,,Er is in die periode niet gereguleerd gebouwd. Er was ook geen goede controle op het bouwproces. Sommige gebouwen zijn illegaal gebouwd. Nee, niet sommige. Véél gebouwen. Bijna de helft van de inwoners van Turkije woont in zeer kwetsbare huizen.”
Ook in Istanbul?
,,Júíst in Istanbul.”
U bent daar geboren. En u waarschuwt al heel lang: ook Istanbul wacht een grote aardbeving.
,,Hij komt eraan. Dat is een zekerheid. Nog meer dan de aardbeving in Kahramanmaraş.”
Wanneer?
,,Waarschijnlijk nog tijdens mijn leven.”
Dat is een beangstigende gedachte voor een stad die ruim 15 miljoen inwoners telt.
,,In mijn PhD uit 2008 staat mijn scenario voor Istanbul beschreven. Ik heb destijds berekend dat bij een kracht van 7,2 tot 7,5 - die algemeen verwacht wordt - 47.000 gebouwen zullen instorten. Dat staat gelijk aan ongeveer 150.000 doden. In een recente studie worden rond de 15.000 doden verwacht. Maar dat is in mijn ogen enorm optimistisch.
Mijn getallen zijn het extreemst. Misschien vallen er inderdaad minder doden. Laten we het hopen. Maar hoe dan ook: alles is bestudeerd en uitgezocht. We weten dat Istanbul binnen afzienbare tijd óók met een enorme ramp te maken zal krijgen.”
Het is een tijdbom?
,,Ja. En het frustrerende is ook hier: mijn werk is gedaan. Al 15 jaar geleden. Ik heb erover gepubliceerd, collega’s ook. Nu is het in handen van de overheid.”
Heeft u nog familie in Istanbul?
,,Niet eerstegraads. Een groot deel van de familie is verhuisd. Omdat Istanbul een moeilijke stad is geworden met veel verkeer en drukte. Maar ook omdat ze weten dat er een aardbeving gaat komen.”
U heeft ze dat duidelijk gemaakt?
,,Constant.”
Hij glimlacht even: ,,Mijn moeder belt nog elke keer bij een aardbeving. ‘Heb je gehoord dat er een aardbeving is geweest?’ Natuurlijk, mama, zeg ik dan. Het is mijn werk.”
Foto: ANP
Verwacht u dat meer mensen Istanbul zullen verlaten na deze ramp?
,,Mijn ervaring is dat aardbevingen, hoe ernstig de gevolgen ook zijn, maar een beperkt effect hebben. Dat de mens in staat is om te vergeten, is zowel een zegen als een vloek. Je ziet altijd terug dat dat mensen tijdelijk heel alert zijn, maar daarna nemen de zorgen van alledag weer de overhand. Het blijft in je achterhoofd ziten, maar er zijn meer urgente problemen.
De mens vergeet bovendien sneller in een onderontwikkeld land als Turkije. Veel mensen maken zich zorgen over eten en een dak boven hun hoofd. Het gevaar van een aardbeving komt onderaan de lijst. Daarom zijn er nu zoveel slachtoffers te betreuren. Dat maakt me verdrietig.”
Omdat het voorkomen had kunnen worden?
,,Absoluut. Dit was geen mission impossible. Sinds de vorige grote aardbeving in 1999 bij Izmit is er bijna een kwart eeuw verstreken. Bij deze aardbeving is er een gebouw ingestort dat nota bene zes maanden geleden is opgeleverd. Hoe kan zoiets? Dat mag niet gebeuren. Het mág niet. Als er volgens de regels aardbevingsbestendig was gebouwd, had dit gebouw nog overeind gestaan.”
Na een korte stilte: ,,We hebben dus niks geleerd van 1999.”
Koestert u enige hoop dat deze ramp de ogen alsnog opent?
,,Nee. Ik heb geen enkele hoop, om eerlijk te zijn. Als de aardbeving van 1999 niet had plaatsgevonden, was ik optimistischer geweest. Natuurlijk, de komende jaren zal het nog veel over aardbevingen gaan in Turkije. Maar daarna vrees ik dat het land weer terugkeert in zijn modus operandi.
De overheid zou zijn werk moeten doen. In 2009 ondertekende de minister van volksgezondheid een papiertje waarop stond dat alle grote ziekenhuizen in de aardbevingsregio seismisch beschermd gebouwd moeten worden. De zeven grote ziekenhuizen die sindsdien zijn gebouwd staan allemaal nog overeind. Een stukje papier. Zo simpel is het. Klaar.”
Kan de Turkse bevolking zelf iets doen?
,,Wat kun je verwachten? De Turken zullen echt niet op de deur van de regering rammen: bescherm ons. En ik zal je uitleggen waarom. Toen ik net was afgestudeerd in Istanbul, ging ik werken voor een bedrijf dat mensen bewust maakte van het gevaar dat hun kwetsbare huizen bedreigt.
Ik stond bij een flat en zei: luister, alles is berekend. Volgens onze modellen zal uw flatgebouw instorten bij een aardbeving. Dan zou je verwachten dat iedereen in opperste staat van paraatheid is. Maar zo gaat het niet in het echte leven. Ja, een vrouw lag ‘s nachts wakker van de zorgen. Maar een man zei: ik heb enorm veel geld in de inrichting van de nieuwe keuken gestopt. Denk maar niet dat ik ga verhuizen. Voor hem was het geld belangrijker dan zijn leven.
En weet je: misschien heeft hij wel gelijk. Ik stond in 2000 bij die flat. Nu zijn we 23 jaar verder. Misschien woont hij allang op een veilige plek. En heeft hij zijn appartement met een flinke winst verkocht door die prachtige keuken. Misschien. Maar hoeveel is misschien waard?”
Over Ihsan Bal
Ihsan Bal (42) woont en werkt sinds 2017 in Groningen. Als hoofd van de onderzoeksgroep aardbevingsbestendig bouwen is hij verbonden aan de Hanzehogeschool. Hij is specialist in het beschermen van historische gebouwen in aardbevingsgebieden. Bal werkte eerder in Griekenland, Turkije en de Verenigde Staten.
