Toeslag op je patatbakje helpt de snackverkoper, niet het milieu

Per 1 juli betaal je als klant een ‘toeslag’ voor plastic verpakkingen bij ‘meeneemadressen’ en supermarkten. Leveranciers mogen de hoogte ervan zelf bepalen, maar de overheid gaf wel richtlijnen: een kwartje voor een plastic beker en twee kwartjes voor een plastic bordje of patatbakje. Ook een plastic verpakking van een maaltijdsalade bij een supermarkt kost de klant volgens deze richtlijn twee kwartjes extra.

Dat is het gevolg van een wet die bedoeld is om wegwerpverpakkingen die de klant onderweg oppikt terug te dringen. De regeling moet plastic bij hamburgerketens, pompstations en koffietentjes bij stations een halt toeroepen. De financiële prikkel moet de consument stimuleren om voor herbruikbare kopjes en borden te kiezen.. Het doel is om binnen vier jaar het aantal plastichoudende wegwerpverpakkingen met veertig procent terug te dringen. Geen overbodige luxe, want Rijkswaterstaat becijferde dat er miljoenen plastic bekers als zwerfafval langs de weg belanden.

Staatssecretaris Vivianne Heijnen van Infrastructuur en Waterstaat is daarom enthousiast over de nieuwe aanpak: ,,Het gaat enorm veel afval én zwerfafval schelen. We gebruiken namelijk veel te veel wegwerpverpakkingen. En dat kan echt anders’’, zei ze bij de introductie van de toeslag. ,,We zetten in op hergebruik. Iedereen kan een steentje bijdragen door een eigen beker of bakje mee te nemen of door te kiezen voor een beker of bakje waar borg op zit en dat weer in te leveren.’’

Maar in praktijk werkt het niet, signaleert Leidenaar Karl Beerenfenger. ,,De verantwoordelijkheid en de kosten worden volledig in de schoenen van de consument geschoven. En dat kan niet de bedoeling zijn’’, zegt hij namens Mission Reuse, een platform waarin onder meer Natuur & Milieu en Recycling Network Benelux verenigd zijn.

Volgens hem gaat het mis omdat de overheid niet controleert waarvoor de bedrijven de toeslag gebruiken en omdat de meerkosten voor de consument onvoldoende zichtbaar zijn. ,,Het zou al beter zijn als de consument weet waarvoor hij die toeslag betaalt.’’ Maar een verplichte vermelding op de bon, helpt ook niet, denkt hij. ,,Want wie vraagt er nu om een bonnetje bij friet?’’

Hij vindt het wonderlijk dat de horeca en de supermarkten de toeslag vrij kunnen besteden: ,,Het is gewoon extra winst. In de praktijk zullen veel bedrijven precies genoeg vragen voor een wegwerpverpakking om geen klanten te verliezen én om een mooie extra marge te pakken. Ze worden niet aangemoedigd om te investeren in herbruikbare alternatieven.’’

Zelf je pannetje meenemen naar de snackbar dan maar? En met een oude beker koffie halen bij het pompstation? ,,Dat gaat hooguit enkele procenten verschil maken.’’ Volgens de milieubeschermers is er maar één manier om het tij te keren: gratis bekers en bakjes die je na gebruik kunt terugbrengen. En die door de aanbieders worden schoongemaakt. Net zoals dat gaat met bierkratten en bierflesjes. ,,Proeven bij festivals en bij de horeca in Leiden en Haarlem lieten al zien dat die aanpak werkt’’, stelt Beerenfenger.

,,Het vergt een startinvestering, maar is op termijn beter voor klanten, de portemonnee en het milieu.’’ Bovendien is er een praktisch voordeel: ,,Het is toch prettiger als je pannenkoek niet van je wegwerpbordje glijdt.’’ Daarom doen de milieuclubs samen een oproep richting Den Haag: ,,Het is nu aan de overheid om het bedrijfsleven alsnog de goede kant op te duwen.’’