Bij de onthulling van de gedenksteen voor Vincent van Gogh op de begraafplaats van Hollandscheveld, in 2005, keerde de wereldberoemde schilder even in persoon terug. Links Albert Metselaar. Foto: kees van de veen
Drie streekhistorici weten het zeker: Vincent van Gogh maakte zijn tekening in september 1883 op de begraafplaats van Hollandscheveld en niet op het kerkhof van Pesse. Ze willen dat de provincie het paneel op de begraafplaats aanpast.
Hollandscheveld of Pesse? De discussie sleept al veel langer, maar is weer volop opgelaaid in het jaar dat Drenthe met activiteiten en evenementen feestelijk stilstaat bij het bezoek van schilder Vincent van Gogh aan deze provincie, 140 jaar geleden.
De blijmoedige sfeer rond Van Gogh is in het rapport van Albert Metselaar, Ronald Jansen en Marga Zwiggelaar echter ver te zoeken. Ze hebben nieuw, uitvoeriger onderzoek gedaan naar de plaats waar de wereldberoemde schilder op 15 september 1883 zijn schets van de begraafplaats en het kerktorentje maakte, als onderdeel van een brief aan zijn broer Theo.
Schets in brief van Vincent van Gogh aan Theo van Gogh. Foto: Van Gogh Museum
Rotsvast overtuigd
Het drietal heeft alle beschikbare documenten, brieven en informatie tegen het licht gehouden. En na dat ‘gefundeerde en verantwoorde onderzoek’ zijn ze rotsvast overtuigd van Hollandscheveld als werkplek van Van Gogh.
Volgens de streekhistorici zijn ‘aannames’ over het kerkhof in Pesse nooit serieus onderzocht. Ook constateren ze dat de brieven van Vincent van Gogh onjuist geciteerd zijn. ‘Teksten van belang werden gewoon anders weergegeven, zodat Vincent een andere boodschap in de mond werd gelegd en onderzoeksmateriaal ten voordele van Hollandscheveld ‘verdween’.’
In het onderzoek zoomden de streekhistorici in op 24 aspecten en kenmerken van de Van Gogh-tekening, die deel uitmaakt van de collectie van het Van Gogh Museum in Amsterdam. Ze bekeken onder meer het grafveld, het torentje, de kijkhoek, de begroeiing, de toegang tot de begraafplaats, ondersteunende overleveringen. De uitkomsten staan in een beoordelingsschema met plussen en minnen.
23-6 voor Hollandscheveld
Mede daardoor leest het rapport soms als een heuse wedstrijd, compleet met uitslag: 23-6 in het voordeel van de begraafplaats in Hollandscheveld. ‘We laten de feiten voor zich spreken’, stellen de streekhistorici. ‘Gewoon een kwestie van turven’.
Naast de bevindingen in hun rapport schuwen de drie streekhistorici grote woorden niet. Dat blijkt ook uit de open brief aan de nieuwe cultuurgedeputeerde Jisse Otter (BBB). Het gaat over ‘censuur’, ‘stiekem gedoe’, ‘macht’ en zelfs ‘frauduleus onderzoek’.
Wat is er aan de hand? Waarom zit deze kwestie zo diep?
Steen des aanstoots is het doorzichtige paneel dat in maart van dit jaar op de begraafplaats van Hollandscheveld werd geplaatst. Volgens de drie historici een ‘onzinbord’. Op het informatiepaneel van de provincie wordt de bezoeker gewezen op de mogelijkheid dat Van Gogh net zo goed op begraafplaats van Pesse zijn veelbesproken tekening gemaakt kan hebben. Er is dus twijfel.
Het doorzichtige paneel op de begraafplaats van Hollandscheveld met de verwoorde twijfel over de werkplek van Van Gogh. Foto: DvhN
Verkeerde been
‘Dat riekt naar Multatuli’s citaat: publiek, ik veracht u’, stellen de onderzoekers. Ze vinden dat langdurig en gedegen historisch onderzoek als ‘een mening’ wordt afgedaan. Volgens het drietal worden toeristen door het paneel op het verkeerde been gezet.
‘We maken als Drenten onszelf belachelijk, als stiekem gedoe, macht en censuur belangrijker worden dan gezond historisch onderzoek’, schrijven ze.
Metselaar, Jansen en Zwiggelaar spreken van een bestuurlijk dictaat. De gewraakte tekst op het paneel ondergraaft volgens het drietal het gedenkteken (van de gemeente Hoogeveen) voor Van Gogh op dezelfde begraafplaats.
De gedenksteen over Van Gogh op begraafplaats van Hollandscheveld, die de gemeente Hoogevene liet plaatsen. Foto: Gerrit Boer
Dat monument -in de vorm van een grafsteen- beweert stellig dat de wereldberoemde kunstschilder in Hollandscheveld heeft gewerkt, op de begraafplaats in dit dorp. ‘We zetten hier echt niet ‘zomaar’ een gedenkteken’, stellen de streekhistorici.
Maar er is meer. De woordkeuze in rapport en brief is door gebeurtenissen uit het recente verleden verhard. De streekhistorici voelen zich bij het onderzoek naar Van Gogh in Drenthe niet serieus genomen, gepasseerd, .
Frustratie
Uit het rapport spreekt frustratie over de gang van zaken rond het onderzoek naar Van Gogh in Drenthe, waarbij het Drents Museum, het Drents Archief en Het Drentse Landschap betrokken waren. Volgens de streekhistorici ging dat project bij de start al de mist in.
‘We concluderen dat de Asser commissie vooral zijdelings bewijs op een rijtje gezet heeft, dat makkelijk anders te interpreteren is, of te maken heeft met onduidelijke of zelfs onjuiste inschattingen van de feitelijke situatie’, schrijven Metselaar, Jansen en Zwiggelaar.
In de open brief aan gedeputeerde Jisse Otter vragen ze zich af of hij wel verantwoordelijk wil zijn voor ‘dit gekke gedoe’. Hun oproep: laat ‘het onzinbord’ veranderen in Hollandscheveld.
Of dat ook daadwerkelijk gebeurt moet worden afgewacht. Jisse Otter wordt formeel pas woensdag geïnstalleerd. Daarna kan hij zich als gedeputeerde over het rapport en de brief uitspreken.
