Te weinig wc's in de natuur, zijn natuurtoiletten een oplossing? In Drenthe zien ze vooral obstakels

Voor bijna een kwart van de mensen is een gebrek aan een wc een reden om af te zien van een wandeling of fietstocht in de natuur. „Dat geldt zeker voor mensen met een maag- of darmaandoening”, zegt Pex Langenberg van de Toiletalliantie, een samenwerking van verschillende maatschappelijke organisaties zoals de Maag Lever Darm Stichting.

Mensen die wel de natuur ingaan, doen hun behoefte vaak in de bosjes. Wc-papier en uitwerpselen blijven achter in de natuur.

Langs fietspaden zou om de 25 kilometer een toilet moeten staan, langs wandelpaden om de 5 kilometer, vindt de Toiletalliantie. De stichting ziet een oplossing in het plaatsen van natuurtoiletten. Deze compost-wc’s lijken op houten huisjes en hebben geen wateraansluiting, elektriciteit of afvoer nodig. Urine en poep worden gescheiden, waardoor het er niet stinkt. Plas verdampt via een schoorsteen en poep wordt gedroogd en uiteindelijk omgezet in compost.

Op een paar plekken staan al van die wc’s, waarvan twee in Vught en een op Texel. Op andere locaties is de alliantie bezig met vergunningsaanvragen. Ook in Drenthe wil de stichting ze plaatsen. Daarvoor heeft ze vier plekken op het oog: het Drents-Friese Wold, het Nationaal Park Drentsche Aa, Bargerveen en Holtingerveld.

Maar na gesprekken met de provincie Drenthe en natuurbeheerders lijken de plannen vooralsnog weinig kans van slagen te hebben. Reden: grondeigenaren van natuurgebieden zien te veel bezwaren. Dat zijn meestal terreinbeheerders, zoals Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer, en soms waterschappen of gemeenten.

Het belang van meer openbare wc’s in natuurgebied zien ze wel in. „Dat heeft de coronatijd, waarin mensen massaal de natuur opzochten en horeca gesloten was, wel bewezen”, denkt André Brasse, woordvoerder van het Nationaal Park Drentsche Aa.

„We zien vaak wc-papier in de natuur liggen. Dat is verschrikkelijk. Mensen moeten gebruik kunnen maken van het toilet en niet in het openbaar hun behoefte doen”, zegt Sanne van Gemerden, boswachter bij Natuurmonumenten in Zuid-Drenthe.

Maar bij natuurtoiletten hebben ze hun bedenkingen. Het plaatsen van zo’n voorziening is geen probleem. De Toilletalliantie kan die kosten, ongeveer 18.000 euro, betalen dankzij een subsidie van de Nationale Postcodeloterij. Belemmering zit vooral in het beheer en de schoonmaak. Dat zou een terreinbeheerder, gemeente of de provincie moeten regelen. Kosten komen volgens Langenberg neer op jaarlijks zo’n 3000 euro.

„Zo’n voorziening moet dan minimaal twee keer in de week, of vaker, worden schoongemaakt. Wie gaat dat doen?” vraagt Brasse zich af. „Voor ons is dat te veel om erbij te doen. Daar is geen geld voor.”

Ook vrezen ze voor vandalisme en zijn er bedenkingen of de toiletten piekmomenten van bezoekers op zonnige zon- en feestdagen aan kunnen.

In plaats daarvan willen de provincie en natuurbeheerders eerst kijken of bestaande toiletten in de buurt kunnen worden opengesteld voor publiek. Voorbeelden zijn horeca, schaapskooien, bezoekerscentra en beheerkantoren. „Daar is al toezicht. Als we een samenwerking aangaan met ondernemers, hebben zij daar ook wat aan”, zegt Brasse.

Ook Natuurmonumenten lift liever mee op bestaande voorzieningen, zoals de schaapskooi Achter ‘t Zaand bij het Dwingelderveld. „Dat is laaghangend fruit, want die kosten maken we dan sowieso al”, zegt Van Gemerden.

De provincie Drenthe geeft bezoekerscentrum het Huis van de Drentsche Aa in Deurze als voorbeeld. „En bij de realisatie van een nieuwe horecavoorziening bij het Gasselterveld zullen we ook aandringen op openbare toiletvoorzieningen”, zegt een woordvoerder.

Toch zijn die bestaande opties niet genoeg, benadrukt Langenberg van de Toiletalliantie. „Openbare gebouwen zijn vaak gesloten in de avond en het weekend en lang niet altijd rolstoeltoegankelijk. Horecavoorzieningen zijn beperkt open, zeker in de winter. Een natuurtoilet is 24/7 open en rolstoeltoegankelijk.”

Hij vindt het pijnlijk dat de plannen stuklopen. „De natuurtoiletten worden nu afgewezen op grond van onjuiste argumenten”, betreurt Langenberg. „Het toilet is vandalismebestendig en uitgerust op piekmomenten. Voor beheer en onderhoud zijn ook opties. De provincie Utrecht wil bijvoorbeeld meerdere toiletten plaatsen en heeft voor beheer en onderhoud een subsidieregeling.”

De provincie Drenthe geeft aan pilots in andere provincies in de gaten te houden. Sinds april staat een natuur-wc op Texel, midden in natuurgebied Waalenburg.

„Het bevalt ons heel goed”, zegt Eckard Boot, coördinator natuurbeheer bij Natuurmonumenten Noord-Holland-Noord, waar het eiland onder valt. „Het toilet wordt veel gebruikt en we horen veel positieve reacties van mensen op Texel.”

Volgens hem valt schoonmaak en vandalisme wel mee. „Het is geen vieze bende”, zegt Boot. „Schoonmaak komt neer op ongeveer eens in de week. Dat doet een schoonmaakbedrijf dat ook dixies verhuurt op het eiland. Zij maken sowieso al een ronde langs die wc’s, dus veel extra kosten zijn er niet.”

Ook op Texel werd eerst een struikelblok voorzien in het regelen van onderhoud. „Maar het bleek uiteindelijk niet moeilijk om lokaal draagvlak en geldschieters te vinden”, concludeert Boot. Lokale fondsen boden uitkomst, zoals een stichting die vitaliteit steunt.

Zijn tip: „Je kunt wel van tevoren denken dat het niks wordt. Maar beter is om het eerst te proberen en daarna te kijken hoe het bevalt. Dat was ook onze instelling.”