Douwe Jan Elzinga bedacht het nog zo mooi: raadsleden van de coalitie moeten zich niet langer gedragen als jaknikkers op een olieveld. Foto: Marcel Jurian de Jong
Weet iemand nog een baantje voor Co Lambert (GroenLinks) uit Rolde, Pepijn Vemer (D66) uit Eelderwolde en Robert Kleine (CDA) uit Emmen? Alle drie voorbeelden van Drentse wethouders die het veld moeten ruimen. Niet omdat ze hun werk slecht deden, maar omdat hun partijen niet meer mogen meedoen in het bestuur van hun gemeenten.
Staatsrechtgeleerde Douwe Jan Elzinga bedacht het twintig jaar geleden zo mooi. Er moest dualisme komen in de gemeentepolitiek. Raadsleden van coalitiepartijen, die dus meedoen aan het college van burgemeester en wethouders, mochten zich voortaan niet langer gedragen als jaknikkers op een olieveld. De oppositie zou er niet langer voor spek en bonen bij moeten zitten. Alle raadsleden moesten hun controlerende en kritische taak serieus gaan nemen.
Het leven is vaak harder dan de leer, daarover kunnen Vemer, Lambert en Kleine meepraten. Van een coalitie maakt zich vaak een soort clubgevoel meester. Wie zich daaraan onttrekt, neemt een behoorlijk risico.
In Tynaarlo hadden Pepijn Vemers partijgenoten de euvele moed om een kritische houding aan te nemen. Zo gingen ze met inwoners van Vries praten over de bouw van een nieuwe wijk. Dit deden ze buiten het officiële gemeentelijke participatieproces om. Zomaar gaan praten met inwoners, dat kan natuurlijk niet, dus nou moet Vemer op zoek naar een andere baan.
Co Lamberts GroenLinks in Aa en Hunze ontleende na de verkiezingen veel zelfvertrouwen aan de winst van een zetel en kondigde aan nog wat meer een eigen geluid te willen laten horen. Exit Lambert. Nu mag de PvdA meedoen. Die was ook vaak kritisch, maar die denkt nu bij de coalitieonderhandelingen allerlei principiële punten ‘af te kunnen timmeren’.
Wakker Emmen en de PvdA gaan regeren met een kleine raadsmeerderheid. Het CDA van Robert Kleine moet het veld ruimen. Officieel heet het dat Wakker Emmen en PvdA de oppositie wat groter willen maken, zodat er meer evenwicht komt in de raad. Maar Wakker Emmen levert nu maar liefst vier wethouders. En met slechts één coalitiepartner hoef je weinig water in de wijn te doen.
In Noordenveld mag de VVD voor het eerst in 24 jaar aanschuiven in het bestuur. Fractievoorzitter Robert Meijer is trots en wijst op de ‘stijlverandering’ die zijn partij onder zijn leiding inzette. „Met alleen schreeuwen, roepen en niet-constructief zijn kom je er niet.” Met andere woorden, met alleen een grote mond red je het ook in de oppositie niet – als je tenminste ooit een wethouder wilt leveren.
Is dit nu wat Douwe Jan Elzinga bedoelde met dualisme? Natuurlijk, niemand is gebaat bij raadsleden die zomaar wat roepen. Elzinga wilde echter de positie van de gemeenteraad als controleur van de macht versterken. Maar zolang de machtigste partijen in de raden een onafhankelijke houding blijven afstraffen, komt daar te weinig van terecht.
