Bijna 80 houtsnedes in Leeuwarden: onverwacht veel kijkplezier met 'papier met een geschiedenis’

Het is goed gebruik in de grafische kunsten om werken in oplage te maken die nagenoeg identiek zijn. Nummer 7 uit een reeks van bijvoorbeeld 30 is in uiterlijke kenmerken niet te onderscheiden van nummer 18 uit diezelfde reeks. Veel van de kunstenaars die lid zijn van Holt, een vereniging van 21 noordelijke hoogdrukkers die vorig jaar 25 jaar bestond, houden zich aan die traditie. Maar bij wijze van experiment zijn ze daar nu van afgeweken. Negen Holt-kunstenaars zijn voor hun houtsnedeproject Een tweede hand nu eens niet uitgegaan van maagdelijk wit papier om te bedrukken maar van gebruikt papier. Dit ‘papier met een geschiedenis’ geeft aan de bijna tachtig getoonde werken onverwacht veel kijkplezier mee.

Tim Blaauw (Leeuwarden, 1953) houdt zich in zijn werk al sinds jaar en dag bezig met alles wat met treinverkeer te maken heeft, zoals rangerende locomotieven, in onbruik geraakte stations, traditionele spoorwegovergangen en in verval geraakte wagons. Als ondergrond heeft hij nu eens niet het voor hem gebruikelijke dunne Japanse rijstpapier gebruikt, maar het papier van oude spoorboekjes. Plaatsnamen, vertrektijden, een oud NS-logo en een deel van een advertentietekst vormen de ondergrond van een houtsnede die een stuk rail laat zien, de bevestiging daarvan op een biels en de onvermijdelijke zwarte steentjes die er altijd omheen liggen. Niet alleen geeft Blaauw aan zijn vaste thema een inhoudelijke verdieping mee, als kijker krijg je een boeiende tijdreis op de koop toe.

Anders dan Blaauw stapt Wijke van der Bij dit keer geheel af van haar gebruikelijke thema. Ze presenteert nu geen vervallen huizen en schuren in verlaten landschappen, maar prachtig gekleurde taferelen met vogels en vleermuizen. Als basis heeft ze pagina’s uit een oud kookboek van haar moeder gebruikt. Door de verschillende druklagen heen is nog goed te lezen hoe je bijvoorbeeld rode kool met rijst bereidt. Een directe relatie tussen de boodschap op het gebruikte papier en de afbeelding is er bij Van der Bij niet, maar dat doet niets af aan de aantrekkelijkheid van het verfijnde geheel.

Landkaarten zijn door meerdere kunstenaars als basis gebruikt. Anne Brouwer maakt een drukvorm waarin hoogspanningsmasten, een weg en een rij bomen samenkomen en plaatst die in zwart over kaarten van China en eilanden in de Caraïbische Zee. Marjolein Terwindt-Wetterauw uit Oostwold neemt een oude kaart van Drenthe, toen nog gespeld als Drente, en drukt daarop een roedel wolven af die in vliegende vaart op weg is naar Duitsland. Een prachtig dynamisch beeld, waarbij een en dezelfde wolfvorm herhaaldelijk is gebruikt en waar de horizontale nerf van het hout (waarschijnlijk geaccentueerd door bewerking met een staalborstel) de dieren veel snelheid meegeeft.

Vorm en inhoud vallen mooi samen in de houtsnedes die Antje Veldstra uit Groningen maakt op basis van muziekpapier. Over de notenbalken heen drukt ze in verschillende kleuren een golvend lijnenspel waarin als het ware de melodielijn wordt verbeeldt.

Willy van der Duyn (Nijmegen, 1950) uit Groningen is wat materiaalgebruik betreft een buitenbeentje binnen Holt. Zij werkt vrijwel nooit in oplage en maakt zelf haar papier waarin ze allerlei materialen verwerkt: koffiedik, oude prenten, uienschillen en plantenpulp. Zij toont hier echter werk op verschillende soorten papier dat door anderen gemaakt is, zoals verpakkingskarton, pagina’s uit een woordenboek en behangpapier. Op het behangpapier drukt ze prachtige bladmotieven, de bedrukking van de tekstpagina’s is abstract. Het werk op de oude verpakkingen, waar soms een ingrediëntenlijst doorheen schemert, doet je vooral beseffen hoe wonderlijk de grondvorm van al die alledaagse doosjes eigenlijk is.

Opmerkelijk is ook de inzending van Titia Beukema uit Haren. Zij maakt van haar houtsnedes altijd afdrukken op verschillende soorten papier, net zolang tot ze de ideale combinatie heeft gevonden. De afgekeurde drukken versnippert ze. Van die bedrukte snippers maakt ze voor deze expositie collages.

Ook Bert Hemsteede doet iets aparts. Hij plakt enkele grote, door hem eerst op papier gedrukte, mens- en diervormen op verpakkingskarton waarna hij de vormen uitsnijdt en op stokken bevestigt. Daardoor ontstaat een gezelschap wajangpoppen.

Voor Jan-Erik Wedholm tenslotte – bekend om prachtig gelaagde werken waarin hij verschillende technieken combineert – is het werken met gebruikte materialen als portretten, foto’s van gebouwen en gedrukte teksten ‘business as usual’. Hij is de enige van de deelnemende kunstenaars die voor dit project niet uit zijn comfortzone hoeft te stappen. Wat deze tentoonstelling laat zien, is dat als je dat als kunstenaar wel doet, de verrassing voor de kijker groot kan zijn.