'Ik lees liever over Dumbledore dan Perkamentus.' Jongeren lezen weer, maar doen dat vooral in het Engels

Julian Bosker (26) leunt met één hand op zijn en grasduint met zijn andere tussen de boeken op een van de tafels in boekhandel Van der Velde in Groningen aan de Grote MarktZijn keus valt op van de Amerikaanse schrijfster Sarah J. Maas. Haar oeuvre staat al jaren in de fictie-bestsellerlijsten van

Het boek van Maas is voor zijn vriendin. Zij leest veel in het Engels, net als hijzelf. ,,Ik lees sinds mijn achttiende heel veel in het Engels’’, zegt Bosker. ,,Dan krijg je de originele versie in plaats van de vertaling. De versie zoals de schrijver het bedoeld heeft, zeg maar.’’

Bosker en zijn vriendin zijn zeker niet de enige die Engelse boeken verkiezen boven de Nederlandse. In 2021 zijn er volgens de stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) 5 procent meer boeken verkocht dan het jaar ervoor; ruim 43 miljoen verkochte boeken met een totale waarde van meer dan 647 miljoen euro. Dat is een omzetstijging van 8 procent, ondanks de lockdowns. De afzet van alleen Nederlandstalige boeken is met 1 procent gegroeid. De markt voor anderstalige boeken, die in overgrote meerderheid Engelstalige boeken betreft, groeit véél harder (met 28 procent). De top 10 bestverkochte anderstalige boeken bevat een mix aan genres; van young adult (boeken waarin het hoofdpersonage een jongvolwassene is) tot fictie en non-fictie.

Boekhandels in het noorden van Nederland spelen slim in op de populariteit van Engelse boeken door het assortiment uit te breiden. Boekhandel Riemer heeft de Engelse collectie vorig jaar vergroot door een tweede filiaal te openen in het centrum van Groningen met voornamelijk Engelse boeken en een klein deel Nederlands. In het filiaal in de Nieuwe Ebbingestraat in de stad wordt het Engelse aanbod verdubbeld.

,,Je past per winkel je assortiment aan’’, zegt mede-eigenaar Gert Jan Riemer. Hij zit in zijn zaak met de sfeervolle houten krakende vloer en de grote kasten die tot de nok toe gevuld zijn met verhalen. ,,Hier in de Nieuwe Ebbingestraat zijn we echt een gezinsboekhandel. Het andere filiaal zit in de buurt van de universiteit. Daar komen veel internationale studenten.’’

Toch krijgt ook de gezinsboekhandel meer Engels. ,,Er is sprake van een complete verschuiving van het Nederlands naar het Engels ten opzichte van 10 of 15 jaar geleden.’’

Van der Velde in Leeuwarden breidt de Engelse collectie ook uit. In mei begint de verbouwing. ,,De Engelse trend kwam voor ons redelijk uit de lucht vallen’’, zegt Yfke Schooleman. ,,Het viel op dat we ergens een stapeltje Engelse boeken neerlegden en dat die stapel vervolgens binnen een dag weg was. Een enthousiaste medewerker vertelde ons toen over BookTok.’’

Op de app TikTok, waar gebruikers korte video’s delen, zitten ook lezers die elkaar boeken aanraden en recensies geven. Dat hoekje van het internet wordt BookTok genoemd. Schooleman: ,,We hebben opeens weer heel veel jongeren in de winkel die op zoek zijn naar boeken die ze via die app hebben ontdekt. Het is heel grappig, want ze hebben ontzettend veel kennis. Ze weten precies welke boeken van welke schrijver zijn en wanneer bepaalde titels uitkomen.’’

In het filiaal Van der Velde Groningen aan de Grote Markt hangt bijvoorbeeld een poster met . Op een kastje liggen verschillende boeken met kleurrijke kaften en grote titels. De boeken van Colleen Hoover en Beth O’Leary (voornamelijk romans) liggen er, maar ook zwaardere titels zoals Markus Zusaks . Alle boeken op de houten kast zijn in het Engels.

Wat betekent de populariteit van de Engelse literatuur voor onze eigen taal? Daar zijn de meningen over verdeeld. Boekhandelaar Gert Jan Riemer staat er dubbel in. ,,We hebben een prachtige eigen taal, maar de wereld wordt steeds internationaler en het Engels is ook heel mooi. Ik begrijp dat als je die taal onder de knie hebt, je het fijn vindt om daarin te lezen.’’

Schooleman van Van der Velde is ook blij dat jongeren de weg weer naar de boekhandel hebben gevonden, en vooral dat ze zo enthousiast zijn over de boeken die ze lezen. ,,Het is wel interessant om te zien of ze straks de overstap maken van het Engels naar het Nederlands. Daar ligt een taak voor ons en voor de uitgevers. We moeten daar een soort weg in vinden. We merken wel dat als een in het Nederlands is vertaald, die bijna net zo goed verkoopt als in het Engels. Maar niet alle boeken worden vertaald’’ Ook denkt ze dat het belangrijk is dat boeken er mooi uitzien, zodat ze opvallen op apps als Instagram. ,,Dat is iets waar Nederlandse uitgevers mee aan de slag moeten gaan: oorspronkelijk Nederlandse boeken er mooier uit laten zien.’’

Ze maakt zich geen zorgen over de Nederlandse literatuur. ,,Op een gegeven moment ontgroei je een bepaald genre wel weer en dan gaan jongeren om zich heen kijken en ontdekken wat er nog meer is.’’

Schrijfster Fieke Gosselaar draagt een steentje bij aan het in leven houden van de Groningse taal, door columns en poëzie in het Gronings te schrijven. Romans schrijft ze in het Nederlands. Denkt zij dat het al nodig is om in actie te komen voor het Nederlands? ,,Ha, nee. Ik vind het eigenlijk belangrijker dat jongeren lezen. Dat kan ik alleen maar toejuichen. Ze zijn in het dagelijks leven ook veel meer met die taal bezig. Mijn nichtjes gaan na de zomer bijvoorbeeld naar het Dollard College waar ze kunnen kiezen voor onderwijs in het Engels. Zij beginnen nu al Engels te lezen, terwijl ze 12 zijn.’’

Julian Bosker denkt ook niet dat het slecht is voor de Nederlandse literatuur dat meer mensen in een andere taal lezen. ,,Misschien dat uiteindelijk meer Nederlandse schrijvers in het Engels gaan schrijven. Daarmee bereiken ze denk ik ook een grotere doelgroep. Maar ik vind het niet zonde voor het Nederlands ofzo.’’

Daar denkt schrijver Joost Oomen anders over.

,,Dat je in een vertaling niet terugleest wat de originele schrijver heeft bedoeld, is echt niet waar. Vertalen is een kunst en we hebben hier heel goede vertalers. Ik lees eigenlijk altijd in het Nederlands omdat ik nuances niet wil missen. Een vertaling is een extra laagje kunst tussen de regels, voor dezelfde prijs.’’

Of schrijver Joost Oomen al nadenkt om uit te brengen, een vertaling van zijn roman ? ,,Nee, daar heb ik niet over nagedacht’’, zegt hij lachend. ,,Ik heb sowieso niet veel gemerkt van het oprukkende Engels. Ik merk wel dat jongeren weer geïnteresseerd zijn in literatuur. Zij komen weer naar literaire avonden.’’

Oomen vindt het jammer dat boekhandelaren de Engelse secties zo uitbreiden. ,,De literatuurindustrie moet het Nederlandse boek en de Nederlandse auteur steunen. Boekhandelaren en uitgeverijen moeten niet teveel hun oren laten hangen naar de mode. Zij maken de mode. Als een boekhandelaar heel enthousiast gaat doen over een of andere vreemde poëziebundel, wordt het vast en zeker beter verkocht.’’

Er speelt mogelijk nog iets mee waardoor Engelse boeken beter worden verkocht dan Nederlandse: de vaste boekenprijs. Op titels die niet door Nederlandse uitgevers worden aangeboden, zit die vaste boekenprijs niet. Engelse boeken zijn daardoor vaak goedkoper. ,,Stom’’, vindt Oomen. ,,Misschien moeten we ook maar een vaste prijs afspreken voor Engelse boeken. Ik snap ook wel dat mensen die goed Engels spreken voor het goedkopere boek gaan.’’

Mist er iets in de Nederlandse literatuur? Of zijn de Nederlandse boeken misschien te zwaar? De schrijver betwijfelt het. ,,Jongeren zijn veel beter in googelen dan wij. Zij kunnen met gemak de lichtere boeken vinden. De bundel van Wout Waanders bijvoorbeeld. Die is heel licht en vrolijk en die wordt ook veel gelezen.’’

Ook sommige booktokkers, zoals de videomakers heten,zien de waarde van het Nederlands. Paula Heeger (26) uit Leeuwarden is er zo eentje, die heel bewust video’s over Nederlandstalige boeken maakt. Ze heeft sinds 2019 een blog waar ze recensies schrijft, een podcast waar ze boeken bespreekt en een kanaal op TikTok met korte video’s (@paulaleest). Ook zij ziet jongeren veel Engelse verhalen verslinden.

,,Vooral op BookTok. Gebruikers tippen elkaar ook allemaal boeken in het Engels. Ik denk dat de jongeren de taal veel om zich heen horen, in films, games en televisie, waardoor ze ook gewend zijn om in die taal te lezen. Over sommige onderwerpen is het aanbod in het Engels bovendien simpelweg groter: over racisme en discriminatie, boeken over uitvinden wie je bent, verhalen over en met personages uit de LHBTIQ-gemeenschap. Ik snap dat mensen dat soort boeken in het Engels lezen.’’

Heeger probeert de trend te doorbreken door juist boeken in het Nederlands te bespreken. ,,Ik vind het heel belangrijk dat mensen in het Nederlands blijven lezen. Ook als je er weerstand tegen hebt gekregen omdat je het per se voor school moest. Nederlandse literatuur is heel mooi, er zit veel diepgang in en door in het Nederlands te lezen vergroot je je woordenschat.’’ Ze pleit voor een combinatie. ,,Lees beide talen.’’

Kan de Nederlandse literaire wereld hier zelf iets aan bijdragen? ,,Ik denk dat het goed is als schrijvers meer zichtbaar zijn. Nu schuiven ze weleens aan in een praatprogramma of talkshow. Maar veel jongeren kijken geen televisie meer. van Koen Caris werd bijvoorbeeld wel flink gepromoot op BookTok en andere sociale media. Dat moet veel meer gebeuren’’, denkt Heeger.