Helpen, informeren, regelen: Lyudmila Pershyn uit Irpin is dag en nacht in touw voor anderen

Een luis in de pels. Een kritisch volger van de overheid, strijder tegen corruptie en iemand die nooit te beroerd was om stelling te nemen. Voor de inval van Rusland op 24 februari stond Lyudmila Pershyn in Irpin bekend als een activist. Of het nou ging om educatie, om milieu of bouwplannen van de stad.

Het was dan ook niet vreemd dat veel mensen zich tot Lyudmila wendden toen de Russische troepen Irpin naderden en de stad onder vuur kwam te liggen.

,,Hoe kunnen we geëvacueerd worden? Kan er een ambulance komen? Via Facebook kwamen er de hele tijd vragen om hulp binnen. Veel mensen konden geen contact krijgen met de gemeente en de politie tijdens de gevechten.”

Lyudmila haar eigen appartement werd meteen de eerste dag zwaar beschadigd door een raket. Met haar dochter vertrok ze naar het huis van een vriend. ,,Dat werd toen een verzamelplaats voor activiteiten. Een plek ook van waaruit mensen zich meldden om te vluchten richting Kiev.”

Zelf was ze die eerste dagen vooral verbaasd. ,,Ik geloofde echt dat de aanval op 24 februari bedoeld was om ons te laten schrikken. Dat het daarna zou stoppen. We hadden dus ook weinig spullen meegenomen naar het huis van een vriend.”

Rond vijf, zes maart vielen stroom en internet in Irpin uit. Met negen mensen verbleef Lyudmila in de woning, verstoken van informatie, terwijl om hen heen hevig werd gevochten. ,,Niet het ontbreken van stroom, voedsel of water is het moeilijkst als er om je heen wordt gevochten, maar het gebrek aan informatie. Dat maakt het leven heel zwaar.”

Een van de bewoners van het huis ging aan de slag met accu’s, omvormers en een router. ,,Oleg, hij is helaas overleden, was boven in het huis bezig. En om tien uur ’s ochtends, op 10 maart, riep hij naar beneden dat hij een wifisignaal had opgevangen. We zeiden nog ‘Oleg, maak nu geen grappen’, maar het was echt waar! We kwamen erachter dat er die dag een corridor zou worden ingesteld om mensen te evacueren. Het was onze laatste kans om de stad uit te vluchten.”

Met vier auto’s vertrokken Lyudmila, haar dochter, bewoners van het huis en een grote hond richting het centrum waar meer dan vijftig auto’s en enkele bussen klaarstonden om over de enige nog intacte weg richting Kiev te rijden. Een tocht van enkele tientallen kilometers langs twee Russische checkpoints. Een tocht die twintig uur zou duren.

De glimlach verdwijnt van haar gezicht als ze vertelt over wat ze meemaakten. Hoe ze langs doorzeefde en uitgebrande auto’s reden, met de lichamen van de passagiers er nog in. Hoe ze urenlang stilstonden voor het eerste checkpoint zonder enige informatie. ,,Het wachten duurde zo lang. Die avond en nacht was iedere seconde een minuut. We aten en drinken niet om maar niet te hoeven plassen. En als we dat wel deden, zo vertelde een Russische soldaat ons, dan moest dat direct naast de auto. Als we verder zouden gaan, zou een sniper ons neerschieten. En het was verschrikkelijk koud, het vroor zeker 10 graden.”

’s Ochtends vroeg op 11 maart kwam een grote groep Russische soldaten naar de checkpoints. Telefoons en tablets werden onderzocht. Mannen moesten hun kleren uitdoen om te zien of ze Oekraïens nationalistische tattoos hadden. Daarna mochten ze vertrekken, door het niemandsland richting Oekraïens gebied.

Een maand lang verbleef ze met haar dochter in het westen van Oekraïne. Eind maart, begin april trokken de Russen zich terug uit Irpin en de omgeving van Kiev. Samen met een vriend, haar dochter verbleef in het veilige westen, ging ze al op 2 april terug. Met het plan om haar auto en documenten op te halen. Maar dat liep helemaal anders.

,,Irpin was een spookstad, in de buurt waar ik woonde was niemand meer. De lichamen werden van straat gehaald en ik probeerde mijn beschadigde appartement op te ruimen. Maar toen kwam er een Starlink-station (een apparaat waarmee internet via satellieten beschikbaar is) naar Irpin en ik postte op Facebook dat ik in Irpin was.”

En net als in de eerste dagen van de oorlog stroomden de vragen bij Lyudmila binnen. Kun je kijken of mijn ouders nog leven? Kun je voedsel brengen naar een adres waar mensen in de kelder de gevechten overleefd hebben? Kun je mijn huisdieren voeden?

,,Ik kon niet meer weg uit Irpin, het aantal hulpvragen was te groot.” Wekenlang was ze in de weer, samen met de eerste terugkerende bewoners van de stad. ,,We maakten wel eens de grap dat we niet meer naar de sportschool hoefden, we deden bijna alles lopend. Benzine was schaars en doordat er overal granaatsplinters en fragmenten van bommen lagen, gingen autobanden snel stuk.”

Als begin mei de eerste winkels weer openen, mensen terugkeren en het leven voorzichtig op gang komt, stopt Lyudmila met haar werkzaamheden. Maar niet voor lang. Nadat het Oekraïense leger begint met zijn opmars in de regio Kharkov en in het zuiden richting Kherson, besluit ze weer in actie te komen. Vanzelfsprekend via Facebook. ,,Ik wilde hulpgoederen brengen naar Izyum, een stad die net bevrijd was door onze troepen. Maar er werd amper gereageerd op mijn oproep. Misschien begrijpelijk omdat veel mensen genoeg eigen zorgen hebben, hun werk zijn verloren en geen geld meer hebben. Maar ineens, na een dag of drie, begon het te lopen. We kregen een bus vol, twee bussen. Ik huilde van blijdschap. Iedereen begon weer te bellen en te regelen. Uiteindelijk reden we vier weken geleden met vijf bussen naar Izyum.”

Contact met mensen in Izyum was er niet, de telefoon en internetverbindingen waren nog niet hersteld. De stad was weliswaar weer onder controle van de Oekraïense troepen maar in de omgeving zaten her en der nog Russische soldaten. De wegen lagen nog in het bereik van Russische artillerie. Vanaf dertig kilometer voor het stadje werd het konvooi begeleid door Oekraïense Special Forces.

,,Bij een checkpoint vlak voor Izyum kwamen inwoners naar ons toe gereden. Een van hen werkte bij de gemeente en regelde meteen een magazijn voor ons vanwaaruit we goederen als kleding en schoenen konden distribueren. Voedsel en hygiënemateriaal hebben we zelf uitgedeeld vanuit onze busjes op verschillende plekken. Een volle bus was in vijf tot tien minuten leeg.”

,,Wat mij opviel was het grote aantal kinderen in het stadje. In Irpin vluchtten veel mensen weg, vooral mensen met kinderen. Hier niet. Veel mensen in Izyum hebben tuinen, verbouwen hun eigen groenten en aardappelen. Maar het gebied is ook minder rijk, en het is lastiger om vanuit arm gebied weg te komen. Zeker omdat je door Russische checkpoints moet.”

Terug in Irpin is Lyudmila nu bezig met het voorbereiden van een nieuw hulptransport: begin november wil ze opnieuw naar de bevrijde gebieden.