Lhbti-asielzoekers voelen zich onveilig in azc Ter Apel: 'Voor dit soort agressie zijn we gevlucht, nu zitten we er weer middenin'

De aanvallers kwamen van achteren. „Ik stond gewoon te praten met mijn partner”, zegt Walid, terwijl hij een arm om Gaith slaat. „Plotseling was er geschreeuw en voelde ik klappen op mijn schouder. Het waren mannen met messen. Ze riepen: ‘homo’s, homo’s, we vermoorden jullie’. Ze hebben Gaith gestoken. We vluchtten onze kamer in, en toen zag ik het bloed.”

Walid en Gaith zijn een homoseksueel stel uit Tunesië. Gevlucht, zo vertellen ze, vanuit een homofobe samenleving naar een land waar ze veilig dachten te zijn. Als er één land is waar de rechten van de lhbti-gemeenschap beschermd is, zo is het heersende beeld in de rest van de wereld, dan is het wel Nederland.

Het wrange is dat lhbti-vluchtelingen hun eerste maanden en soms jaren in Nederland doorbrengen in asielzoekerscentra. En de meerderheid van de bewoners dáár is meestal niet afkomstig uit de meest tolerante landen op het gebied van homoseksualiteit en genderidentiteit. Discriminatie die ze in hun thuisland ervaarden, gaat in de azc’s soms door.

In het aanmeldcentrum in Ter Apel zijn de laatste tijd veel incidenten die voortkomen uit homohaat, stelt Sandro Kortekaas van LGTB Asylum Support. Hij ondersteunt lhbti-asielzoekers in Nederland. „Alleen dit jaar hebben we al ongeveer 300 meldingen van onveilige situaties gekregen. Ongeveer een derde daarvan komt uit Ter Apel. Het is nog nooit zo erg geweest.”

Vrijdag is het ‘IDAHOT’, de Internationale Dag tegen Homofobie, Bifobie en Transfobie. Om zich uit te spreken over de slechte omstandigheden in Ter Apel is een groep van veertien lhbti-asielzoekers naar het dorpscentrum van Ter Apel gelopen om hun verhaal te doen. Het is een gemêleerd gezelschap uit alle uithoeken van de wereld: Tunesië, Rusland, Syrië, Trinidad en Tobago, Colombia, Nigeria, Venezuela. Hoe verschillend hun achtergronden ook zijn, hun verhaal is hetzelfde.

Ze zijn bang. In het azc in Ter Apel durven ze nauwelijks hun kamer uit te komen uit angst voor bedreigingen of geweld. Rondom hun speciale ‘lhbti-unit’ hangen intimiderende mannen rond. Ze zijn al eens binnengedrongen, ze hebben ramen ingegooid. Sommigen vragen om seks, sommigen schreeuwen doodsbedreigingen. „Het voelt als een gevangenis”, zegt de Syrische Abdulatif. „Wij zitten opgesloten en zij lopen vrij rond. Terwijl wij niemand kwaad doen.”

Door de grote drukte in het aanmeldcentrum in Ter Apel en het gebrek aan doorstroom naar andere locaties, is de veiligheid in Ter Apel een grote zorg. De groep overlastgevende asielzoekers is erg groot, en juist deze vaak alleenstaande mannen uit veilige landen zijn moeilijk over te plaatsen. Gemeenten weigeren deze mannen en willen liever gezinnen. Gevolg is dat de moeilijkste populatie in Ter Apel blijft. „Het zijn mensen die al weten dat ze kansloos zijn. Ze zijn de ergste versie van zichzelf”, zegt Abdulatif.

Deze samenstelling van bewoners in Ter Apel heeft gevolgen voor de veiligheid. „Wij maken ons zorgen over alle kwetsbare mensen hier in Ter Apel”, zegt COA-woordvoerder Jacqueline Engbers. „Over de groep lhbti’ers, maar ook over anderen. Zij zijn niet de enige groep die nauwelijks de kamer uit durft te gaan. Dat geldt op dit moment voor veel mensen.” Of er een toename is van incidenten die zich specifiek tegen deze groep richten kan het COA niet bevestigen. „Dat houden we niet bij. Het is moeilijk vast te stellen of bijvoorbeeld homohaat oorzaak is van geweld, of iets anders.”

Extra bescherming voor deze specifieke doelgroep is voor het overbelaste COA moeilijk te organiseren. Er zijn speciale lhbti-units (waar overigens niet altijd plek is) en om wat extra veiligheid te geven zijn die onlangs verplaatst naar de locatie van de alleenstaande minderjarigen.

Dinsdag zijn het COA en Sandro Kortekaas in gesprek gegaan om te zien wat nog kan verbeteren. „Het COA staat ook met de rug tegen de muur”, zegt Kortekaas. „Dit was wel een constructief gesprek.” Zo wordt er gestart met een proef met een speciaal noodnummer dat lhbti’ers kunnen bellen.

De Russische lesbienne Olga vertelt dat ze geschokt is over hoe weinig het COA voor haar en haar lotgenoten kan doen. „We moeten naar de politie, zeggen ze.” De afgelopen weken heeft ze twee heftige incidenten meegemaakt van seksuele intimidatie, binnendringing in haar kamer en doodsbedreigingen. „De politie heeft geen tijd. Die zegt steeds: morgen, morgen, morgen. Bovendien is het voor veel asielzoekers een grote stap om naar de politie te gaan. Vanuit hun eigen land hebben ze weinig vertrouwen in autoriteiten.”

Voor de aanval op het Tunesische koppel heeft de politie een minderjarige verdachte aangehouden. Volgens de slachtoffers waren er in totaal zes mannen bij betrokken. Walid: „De vijf anderen lopen gewoon nog vrij rond in het kamp. Ze blijven ons bedreigen.” De aanval vond plaats in de zogeheten vrijheidsbeperkende locatie (vbl) in Ter Apel. Dat is de locatie waar uitgeprocedeerde asielzoekers worden opgevangen, op die plek is geen speciale lhbti-unit.

„Van tevoren heb ik het COA al gewaarschuwd dat dit koppel daar kwetsbaar is”, zegt Kortekaas. „Toch zijn ze overgeplaatst.” Inmiddels verblijven Walid en Gaith wel weer in de speciale lhbti-unit. „We worden gedwongen om ons te verstoppen”, zegt Abdulatif uit Syrië. „Ik kwam hier aan met nagellak en make-up. Dat doe ik niet meer. Ik kleed me als een man, terwijl ik me geen man voel. Maar je kunt beter niet zichtbaar queer zijn.”

Allemaal hopen de lhbti-asielzoekers dat ze zo snel mogelijk worden overgeplaatst naar een ander azc. Discriminatie vindt ook wel op andere plekken plaats, maar de veiligheidssituatie in Ter Apel is door de drukte en specifieke omstandigheden in het aanmeldcentrum slechter dan elders.

„Ik heb maanden in een azc in Amsterdam gewoond”, zegt de Russische Iurii. „Daar was niets aan de hand. Ik moest terug naar Ter Apel voor een interview met de IND. Daar wacht ik nu al een maand op.”

Ook Olga wacht op een IND-interview, maar de andere uit de groep zeggen dat ze geen procedurele stappen meer hoeven te doorlopen in Ter Apel en begrijpen niet waarom ze niet worden overgeplaatst. Het COA geeft aan dat overplaatsing maatwerk is en in deze omstandigheden voor iedereen moeilijk. Ook voor kwetsbare asielzoekers.

Op de Internationale Dag tegen Homofobie, Bifobie en Transfobie gaat de groep uit Ter Apel met de bus naar het azc Hoogeveen. Daar organiseert het COA een speciale dag voor lhbti-asielzoekers uit het Noorden.