Keti Koti herdenking in Groningen. Foto: Jan Willem van Vliet
Groningen viert maandag 1 juli de afschaffing van de slavernij in Suriname en het Caribisch gebied tijdens Ketikoti. Tegelijkertijd markeert deze dag ook het einde van het nationale herdenkingsjaar. Vijf vragen over Ketikoti in Groningen.
1. Waar komt de naam Ketikoti vandaan?
De naam Ketikoti betekent ‘ketenen verbroken’. Het komt uit de taal Sranantongo, die in Suriname wordt gesproken. Als een van de laatste landen schafte Nederland op 1 juli 1863 de slavernij af. Pas tien jaar later, in 1873, stopte de slavernij daadwerkelijk. Sinds halverwege de vorige eeuw wordt Ketikoti in Suriname gevierd.
Omdat de naam Ketikoti zich beperkt tot de Afro-Surinaamse gemeenschap spreekt Roberto Refos ook over Emancipation Day en Kadena Kibrá. Hij is voorzitter van de stichting Noaberschap die zich onder andere richt op de viering in Groningen.
Daarmee wordt het een feest dat een grotere groep representeert. ,,Het is voor elke Groninger, het gaat immers om de Nederlandse geschiedenis”, stelt Refos.
2. Wat is er in Groningen te doen tijdens Ketikoti?
De viering van Ketikoti vindt voornamelijk plaats op maandagavond, want de dag is nóg geen officiële feestdag.
De activiteiten vinden plaats in het Museum aan de A. De rode draad is de doorwerking van het slavernijverleden. De geschiedenis lijkt voor sommigen ver weg, voor anderen gaat het om de verhalen van hun overgrootouders. Daarnaast werken de effecten door in het heden, denk aan discriminatie, racisme, ongelijke kansen of stereotypes. Bovendien is er vandaag de dag nog steeds sprake van slavernij, het is nooit helemaal verdwenen ondanks de afschaffing.
Lieuwe Jongsma gaat een lezing geven. Hij heeft zich de afgelopen jaren bezig gehouden met het onderzoek naar het slavernijverleden van Groningen. Daarnaast is er een talkshow waarbij verschillende mensen zich buigen over persoonlijke onderwerpen en de doorwerking van de slavernij.
De festiviteiten worden zaterdag hervat, een vrije dag voor velen. Wederom in het Museum aan de A, maar dit keer ook in de A-kerk en het Noorderplantsoen.
3. Waarom is het dit jaar extra bijzonder?
Dit jaar markeert de viering het einde van het nationaal herdenkingsjaar van het slavernijverleden. Vorig jaar was het precies 150 jaar geleden dat de slavernij echt was afgeschaft, wat de aanleiding vormde voor een jaar in het teken hiervan. Verschillende instellingen besteedden extra aandacht aan het onderwerp.
In mei bood burgemeester Koen Schuiling namens de gemeente Groningen de excuses aan voor het slavernijverleden van de stad. ,,Dat is een stukje erkenning dat belangrijk is om verder te kunnen”, stelt Refos.
4. Waarom is Ketikoti nog geen officiële feestdag?
Er zijn veel parallellen te trekken tussen Ketikoti en Bevrijdingsdag. Toch is de laatste een vrije dag, maar Ketikoti niet. Tenminste, nog niet. Al jaren probeert Refos met andere organisaties de dag om te toveren tot een officiële vrije dag.
Dat is belangrijk om de viering een structureel karakter te geven, maar het is ook praktisch. Aan de vlaggen halfstok hangen bijvoorbeeld, wat alleen bij koninklijk besluit is toegestaan, gaat nu een lange procedure vooraf. Wanneer het is gemarkeerd als een officiële dag gaat dit soepeler.
5. Wat kunnen we in de toekomst verwachten?
Naast de inzet om Ketikoti een officiële feestdag te maken, wordt ondertussen ook nagedacht over een slavernijmonument in Groningen. Refos hoopt komend jaar met alle betrokkenen tot een besluit te komen. ,,Wie weet kunnen we de herdenking over twee jaar bij het nieuwe monument doen”, zegt hij.
Ja, het is een project van de lange adem erkent Refos. Maar er is ook al een hoop gebeurd. De deuren van musea, overheden en het onderwijs zijn de afgelopen jaren geopend, zegt Refos. En die gaan niet zo gauw weer dicht.
Herdenking slavernij op 30 juni
Aan de viering van Ketikoti gaat een herdenking vooraf. Op zondagavond om 20 uur was het muisstil op de Ossenmarkt tijdens de twee minuten stilte. Mensen kwamen samen om de trans-Atlantische slavernij te herdenken. Hoe tot slaaf gemaakte Afrikanen verscheept werden naar Amerika en terechtkwamen op grootschalige suiker-, koffie- en katoenplantages.
Het is alsof iedereen een brok in de keel krijgt. De geschiedenis lijkt ver weg, maar tegelijkertijd is het heel dichtbij. Voor sommigen gaat het hier om hun overgrootouders.
Het thema van de herdenking is inheemsen van Suriname. Hun mensenrechten worden vandaag de dag nog steeds geschonden. Leefgronden worden zomaar weggegeven, zegt een dorpshoofd. ,,We geven onze strijd niet op tot onze rechten als inheemsen goedgekeurd zijn.’’
Na de twee minuten stilte volgde een toespraak van burgemeester Koen Schuiling. Hij sprak over de excuses voor het slavernijverleden, die de gemeente Groningen zo’n maand geleden aanbood aan nazaten. Dit is een stap in de goede richting, maar zeker niet de laatste stap. Er gebeurt ondertussen nog een hoop, zoals gesprekken over twee slavernijmonumenten, een actieplan tegen racisme en straatnamen vernoemd naar verzetshelden van de slavernij.
