Een gezondheidsramp dreigt, stellen 22 gezondheidsfondsen die de overheid in een manifest oproepen het tij te keren. Hoogleraar gezondheidseconomie Jochen Mierau (41) van de RUG adviseerde hen.
Wat is precies het probleem. We worden toch steeds ouder?
,,Nee, dat is het punt. Zonder oorlog en zonder pandemie loopt de gezonde levensverwachting terug voor iedereen in ons land. Dat is een slecht teken.’’
Dat gold eerst voor mensen met lagere inkomens, maar nu ook voor degenen met geld?
,,Ja. Nog steeds is het zo dat mensen die het relatief arm hebben acht jaar korter leven dan mensen met hoge inkomens, bovendien leven ze 24 jaar korter in goede gezondheid. Die kloof blijft, alleen gaat de gezonde levensverwachting nu voor iedereen achteruit.’’
Dat is volgens de gezondheidsorganisaties de schuld van de tabaks- en alcoholindustrie, van de bewerkte voedselindustrie en de brandstofindustrie. Kunt u dat uitleggen?
,,Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie sterven er in Europa jaarlijks 2,7 miljoen mensen door deze vier industrieën. Laat ik me toespitsen op voedsel: er zit een verdienmodel achter het verkopen van ongezonde voeding. Die is zo gemanipuleerd dat het verslavend is.’’
RUG-hoogleraar gezondheidseconomie Jochen Mierau (41). Foto: Mariska de Groot
Er zijn dus mensen die ons eten doelbewust ongezond maken, zodat zij eraan verdienen?
,,Ja en dat is legaal. Maar het heeft geen zin om een moreel appèl te doen op mensen of bedrijven die dit doen. Het gaat hen om winst maken en die ongezondheid is slechts een bijzaak. Wat wel zin heeft, is dat de overheid wet- en regelgeving maakt die paal en perk stellen aan deze gang van zaken.’’
Waarom denkt u dat dat zin heeft?
,,Vergelijk het met kinderarbeid. Voordat daaraan een einde kwam, zijn er kinderen overleden en gehandicapt geraakt, maar uiteindelijk was het verboden om kinderen te laten werken en hielden de bedrijven een prima verdienmodel over.’’
Wat is er mis met ultrabewerkt voedsel?
,,Het is veel te zout, veel te vet, bevat te veel suiker of te veel energiestofjes. Voor kinderen is dat echt gevaarlijk. Het is heel gek dat Red Bull de sponsor is van sportevenementen terwijl Red Bull het tegenovergestelde is van gezond. Er bestaat bijvoorbeeld wetgeving over de hoeveelheid toegestane zout in brood, omdat brood een eerste levensbehoefte is. Maar die wetgeving is er niet voor diepvriespizza’s of chips.’’
Waarom gebeurt dat niet?
,,Omdat er grote industriële belangen spelen. De voedselindustrie houdt wet- en regelgeving op dat gebied tegen.’’
Kan het wel, denkt u?
,,Jazeker. De tabaksindustrie bijvoorbeeld mag niet meer aan de onderhandelingstafel zitten als er over wet- en regelgeving wordt gesproken.’’
Wat verwacht u van het nieuwe kabinet op dit punt?
,,De PVV zou veel voor z’n kiezers kunnen betekenen in de preventieve sfeer door wet- en regelgeving in te stellen waardoor ongezonde producten duurder worden dan gezonde.’’
Is het geen fabeltje dat gezonde producten duurder zijn dan goedkope?
,,Nee, dat is geen fabeltje. Als je kijkt hoe je 2000 calorieën binnenkrijgt dan ben je met de goedkoopste zak chips en twee blikjes cola klaar. Of met 20 frikandellen voor 2,20 euro. Alleen heb je dan geen voedingsstoffen binnengekregen. Eet maar eens broccoli tot je verzadigd bent, dan eet je de hele dag broccoli. Ga maar naar de supermarkt: als je het allergoedkoopste, makkelijkste en snelste eten kiest, kies je voor rotzooi.’’
Wanneer zijn we het kwijtgeraakt om gewoon verstandig en gezond te eten?
,,Als je kijkt naar obesitas, dan zie je dat dat overgewicht begin jaren negentig echt is gaan doorzetten. Daarvoor was bewerkt voedsel minder aanwezig en relatief duurder. Bedrijven merkten dat ze winst konden maken met het aanbieden van ongezonde producten en ze redeneerden: anders doet de concurrent het.’’
Eet u zelf chips?
,,Af en toe. Het gaat er niet om dat ik een gezondheidsdictatuur voorsta, we hoeven echt geen veganistische triatleten te worden, maar het gaat er om dat je met mate ongezonde producten eet.’’
Wat is de kortste klap denkt u?
,,Net als op tabak en brandstof moet de overheid accijns gaan heffen op ongezonde producten. Daar zijn producenten gevoelig voor. Als het ze geld kost, passen ze hun producten aan.’’
En verder?
,,Iedereen zou genoeg betaald moeten krijgen om fatsoenlijk rond te kunnen komen en gezonde producten te kunnen kopen. En spotjes ter aanbeveling van gezond eten worden als betuttelend ervaren, terwijl er tientallen ongezonde reclames tegenover staan. De reclame van McDonald’s is net zo betuttelend. Stel daar ook paal en perk aan.’’
Gaat het lukken denkt u, gezonder leven?
,,Ja, het is alleen een zaak van lange adem. Wat helpt is dat het probleem, veroorzaakt door de ongezonde industrieën en ook sociale media, steeds zichtbaarder wordt in economische zin. Denk aan de uitval van werknemers door ziekte en wat dat kost.’’