Dick Pouwels van de Hanzehogeschool. Foto: Jan Willem van Vliet
De Hanze luidt de noodklok. Als het nieuwe kabinet de bezuinigingen in het onderwijs uitrolt, kan dat rampzalig uitpakken voor de onderwijsinstellingen in Groningen.
Universiteiten en hogescholen in Nederland maken zich grote zorgen over de aangekondigde bezuinigingen in het Hoofdlijnenakkoord van het nieuwe kabinet. Het gaat om 800 miljoen euro voor de hogescholen en universiteiten samen en nog eens 200 miljoen euro voor de universiteiten extra.
Maurice Limmen, de voorzitter van de Vereniging van Hogescholen, zit deze week om tafel met minister-president Dick Schoof en Eppo Bruins, de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. „Ik kan me voorstellen dat er sprake is van stevige gesprekken”, zegt bestuurder Dick Pouwels van de Hanze. „In het Hoofdlijnenakkoord staan een aantal beleidsmatige keuzes die volgens ons uitermate onverstandig zijn.”
Het woord lobby roept vrijwel meteen beelden op van de tabaksindustrie en gladde mannen in pak die op de een of andere manier invloed willen uitoefenen op beslissingen. Maar lobbyen gebeurt heel veel, op grote en op kleine schaal en door professionele lobbyisten of gewone burgers.
Platgeslagen zijn lobbyisten mensen die proberen politici te beïnvloeden over wetten die er liggen of nieuwe wetten die er aan komen. Denk aan milieuactivisten die willen dat er meer geld gaat naar het klimaat of aan mensen die zich inzetten voor verkeersdrempels in een nieuwe wijk. In het geval van de bezuinigingen in het onderwijs willen de bestuurders van onderwijsinstellingen het nieuwe kabinet ervan overtuigen dat de plannen grote negatieve gevolgen hebben.
Internationale studenten, langstudeerboete en bezuinigingen op onderzoek
„Er zitten eigenlijk drie onderwerpen in het regeerakkoord waar wij ons grote zorgen over maken: de bezuinigingen op onderzoek, de wens om het aantal internationale studenten te verminderen en de langstudeerboete”, zegt Pouwels.
De langstudeerboete verhoogt de drempel om te gaan studeren. Studeren moet laagdrempelig en toegankelijk blijven voor iedereen die wil studeren, de arbeidsmarkt in het Noorden kan internationale studenten juist goed gebruiken en als er minder geld gaat naar onderzoek heeft dat grote gevolgen voor bedrijven in het Noorden.
Niet alleen omdat veel organisaties middenin transities zitten op bijvoorbeeld het gebied van circulariteit en duurzaamheid waar onderzoek voor nodig is, ook omdat wetenschappers en studenten zich daardoor eerder in andere landen zullen vestigen. Er is dan sprake van een zogenaamde braindrain op landelijk niveau. „Bedrijven vestigen zich liever op locaties waar potentiële werknemers zitten en waar ze toegang hebben tot goede onderzoekers.”
Ook zorgen bij Rijksuniversiteit Groningen
Eerder ging al een brandbrief van de noordelijke bestuurders, waaronder Pouwels, en een brandbrief van de universiteiten richting Den Haag.
Ook bij de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) zijn zorgen over de plannen van het kabinet. Daar is geen sprake van een vacaturestop, wel van vacaturebeheersing. Dat betekent dat goed wordt gewogen of het nodig is om een vacature open te zetten.
Het kan zijn dat grote vastgoedprojecten, zoals de plannen voor het vernieuwen van het Harmoniecomplex in de binnenstad van Groningen, eerst on hold worden gezet. De gesprekken hierover zijn nog steeds gaande. Eventuele beslissingen worden pas genomen als er meer duidelijk is over de bezuinigingen.
Aantal hbo-studenten neemt af
Bij hogescholen in Nederland, is er naast de zorgen rond bezuinigingen nog een ander fenomeen gaande: er schrijven zich steeds minder studenten in.
Dat het aantal hbo-studenten daalt, daar is bij de Hanze al lang en breed rekening mee gehouden. „Dat is een ontwikkeling die we al een tijdje zien”, zegt Pouwels. „We verwachten dat die daling in elk geval tot 2030 doorzet. We hebben 30.000 studenten en over zes jaar zijn dat er naar verwachting tussen de 25.000 en 26.000.”
Reden dat er minder studenten zijn is simpelweg dat er minder kinderen worden geboren. Het aantal inschrijvingen neemt iets sneller af dan verwacht, onder meer doordat minder mbo’ers doorstromen naar het hbo. Zij vinden in de huidige krappe arbeidsmarkt makkelijker een baan op mbo-niveau.
Gevolgen van de terugloop
Vooralsnog verwacht de Hanze niet dat dit grote gevolgen heeft voor de opleidingen die de hogeschool aanbiedt. Reorganisaties staan niet op de planning. Mogelijk worden alleen medewerkers die met pensioen gaan, niet vervangen. „Onze docententeams zijn robuust genoeg om dat op te vangen, waardoor het voortbestaan van opleidingen niet in het geding komt.” De bestuurder denkt dat het beperkte aantal kleine opleidingen die de Hanze telt goed overeind kunnen worden gehouden doordat in de teams onderzoekers zitten. Wordt er minder les gegeven, dan kunnen ze zich meer op onderzoek richten.
De Marie Kamphuisborg en de Brugsmaborg op Zernike, twee gebouwen van de Hanze, moeten ergens in de komende tien jaar worden vernieuwd. „Daar houden we rekening met het aantal vierkante meters. We hebben straks minder ruimte nodig.”
Voor nu geen grote problemen. Maar als de bezuinigingsplannen van het kabinet worden uitgerold, ziet de toekomst er volgens Pouwels minder rooskleurig uit.
