Duitsland verbaast zich over opvang asielzoekers in Nederland. 'Maar één Ter Apel? Dat is vragen om chaos'

,,Hebben jullie één locatie waar asielzoekers zich moeten melden?”, vraagt Peter von Auer van Pro Asyl, een grote Duitse organisatie die asielzoekers helpt. ,,Dat is vragen om chaos.”

Duitsland worstelt ook met de opvang van asielzoekers, want ook daar is sprake van woningnood, vooral in de grote steden. Maar volgens jurist Von Auer hoeft tot nu toe geen enkele asielzoeker in de open lucht de nacht door te brengen.

Hij kijkt ervan op dat dit in het enige aanmeldcentrum van ons land in Ter Apel wel aan de hand is. ,,Het is nog van voor mijn tijd, dat wij ook maar één aanmeldcentrum hadden, in Beieren. Dat bleek een grote fout toen er meer asielzoekers kwamen. Dus van dat ene centrale aanmeldpunt is Duitsland al tientallen jaren geleden afgestapt. Dat zou ik de Nederlandse regering ook adviseren.”

Van Auer heeft nog een tip voor Nederland. Zorg voor een verplichtend quotum voor de opvang van asielzoekers per provincie of gemeente.

Die heten daar in het Duits Zentrale Aufnahmestelle für Asylbewerber und Flüchtlinge, afgekort tot ZASt. Daarvan zijn er in totaal 18. In bijna elk van de 16 verschillende deelstaten is wel zo’n Duits Ter Apel. De opvang van politiek vluchtelingen wordt ook per deelstaat geregeld. De dichtst bij Groningen en Drenthe gelegen plek waar asielzoekers zich in Duitsland moeten aanmelden en waar ze, zoals in het aanmeldcentrum in Ter Apel, geregistreerd worden, is Bremen.

Heel anders dan in Nederland. Bij ons moet een asielzoeker zich melden in Ter Apel, meer keuze is er niet. Na registratie en vaststelling van identiteit wordt hij of zijdoor het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) gehuisvest in een asielzoekerscentrum. Daar verblijven ze in afwachting op de beslissing of Nederland ze asiel verleent en ze statushouder worden. Gedurende die procedure, die soms jaren kan duren, mag de asielzoeker niet zo veel. Wel mag die 24 weken werken per jaar als zijn asielaanvraag al minstens 6 maanden in behandeling is. Hij moet daarvoor wel een vergunning aanvragen.

Een asielzoeker die naar Duitsland komt, moet net als bij ons zo snel mogelijk na aankomst in Duitsland asiel aanvragen, bijvoorbeeld in het ZASt Bremen. Daar wordt beslist of hij in de deelstaat Bremen mag blijven of dat hij in een andere deelstaat wordt ondergebracht. In het ZASt in Bremen heb je grote slaapzalen en overgangswoningen om de asielzoeker de eerste paar dagen een dak boven het hoofd te bieden. Na de opname en registratie in Bremen moet de asielzoeker een asielaanvraag indienen bij het BAMF. Dat is het Bundesamt für Migration und Flüchtlinge, ofwel de Federale dienst voor Migratie en Vluchtelingen, een overheidsinstantie op landelijk niveau die valt onder verantwoordelijkheid van het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken. Het BAMF zit in Neurenberg in een voormalige SS-kazerne op het voormalige Reichsparteitagsgelände.

Dat BAMF geeft de asielzoeker een verblijfsvergunning, die dient als bewijs dat hij voor de duur van de asielprocedure in Duitsland mag verblijven. Deze verblijfsvergunning moet de asielzoeker altijd bij zich dragen. In die vergunning staat de voorwaarde waar hij of zij zich moet vestigen en of hij mag werken en gaan studeren. Die voorwaarden zijn bindend en er is geen beroep tegen mogelijk. De asielzoeker hoeft geen aparte vergunning aan te vragen om te gaan werken, als zijn voorwaarden hem dat toestaan. Afhankelijk van herkomst, kans op verblijf en leeftijd, krijgt de asielzoeker via zijn ‘tijdelijke’ verblijfsvergunning te weten aan welke voorwaarden hij voor vestiging moet voldoen. En of hij al toestemming heeft om te werken en te studeren bijvoorbeeld. De asielzoeker die eenmaal zo’n papiertje heeft mag er niet mee naar het buitenland reizen.

Dat gaat heel easy. Dat klinkt flauw, maar zo heet het computerprogramma van het BAMF in Neurenberg. Het staat voor Erstaufnahme Asyl en is later het EASY-systeem genoemd. Na hun aanmelding bepaalt dit programma de verdeling van de asielzoekers over Duitsland. EASY rekent uit waar en hoeveel asielzoekers door welke deelstaat moeten worden gehuisvest. Aan dit EASY-systeem kleven allerlei nadelen, maar het heeft als voordeel dat - om het naar ons land te vertalen - het Rijk niet afhankelijk is van de welwillendheid van provincies en gemeenten of ze asielzoekers willen opvangen. Want dat veroorzaakt nu deels het probleem van Ter Apel.

Het BAMF noemt haar computerprogramma ‘een quotasysteem voor eerlijke verdeling van asielzoekers over heel Duitsland’. De verdeling door de computer is in de Duitse asielwet vastgelegd. EASY houdt rekening met beschikbare plekken, aantal inwoners en zelfs of de asielzoeker ergens al familie heeft wonen. Het leidt tot een openbaar bekend en telkens wisselend percentage aangemelde asielzoekers dat elke Duitse deelstaat moet huisvesten en alle kosten ervan moet betalen. Zo moet volgens het BAMF deze week de zuidelijke en grote deelstaat Beieren 15,6 procent van alle asielzoekers die nu binnenkomen opvangen. Bremen 0,9 procent en de deelstaat aan onze landsgrens Nedersaksen 9,4 procent.

Twee weken geleden kondigde de Berlijnse senator voor integratie, Katja Kipping, aan dat bijna alle andere deelstaten niet langer kunnen en willen werken met EASY. Oorzaak? Een gebrek aan opvangcapaciteit voor asielzoekers omdat ze ook heel veel oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne onderdak geven. En EASY wordt niet gebruikt om de vluchtelingen uit Oekraïne te verdelen, omdat zij in Duitsland een andere verblijfsstatus krijgen. Volgens Kipping geldt momenteel buiten de deelstaat Berlijn om feitelijk ,,een toelatingsbevriezing” voor mensen die voor het eerst asiel aanvragen in Duitsland.

Duitsland is het Europese land dat de meeste asielzoekers opvangt. In 2021 melden zich er 150.000 vluchtelingen voor een eerste asielaanvraag, in ons land ging het vorig jaar om zo’n 25.000. Ter vergelijking, Duitsland telt bijna vijfmaal meer inwoners dan ons land (84 miljoen tegen 17,6 miljoen) en is qua oppervlakte zo’n negen maal groter dan Nederland: 360.000 vierkante kilometer tegen ‘onze’ 41.500 km2. In dat licht zou je zeggen dat onze oosterburen naar verhouding niet zo heel veel meer vluchtelingen opvangen.