Het huis van Betsy Dieleman telt 87 scheuren. Volgens het IMG komt maar een klein deel door mijnbouwschade. Foto: Peter Wassing
Betsy Dieleman (80) woont letterlijk op de gasopslag van Grijpskerk. Toch moet ze nog altijd zelf bewijzen dat de 87 scheuren in haar boerderij zijn veroorzaakt door gaswinning. Dat gaat moeizaam. ,,Heb jij ooit een baksteen zien breken door de zon?’’
Buren waarschuwen in 1975 al: maak foto’s van scheuren in muren met datums erbij, zodat je de schade kunt bewijzen. Betsy Dieleman en haar man Wim hebben dan net een nieuwe boerderij laten bouwen, aan de Hogeweg tussen Niezijl en Kommerzijl.
De oude, statige negentiende-eeuwse voorganger is uitgewoond. Betsy’s drie kinderen slapen aan de westkant van het pand. Bij een stevige westenwind rammelen de ramen van de kinderkamers in de sponningen.
Bovendien: er is geen gasaansluiting en een badkamer ontbreekt. De schaarse warmte komt van een oliekachel. ,,Ik vond het niet meer veilig voor mijn kinderen’’, zegt Betsy. ,,Met een nieuw huis zaten we er weer gerieflijk bij.’’
Seismografische wagentjes
In diezelfde periode wordt de latere gasopslag van Grijpskerk in gebruik genomen. Betsy ziet de seismografische wagentjes nog rijden, op enkele honderden meters van haar huis. De boerderij blijkt op een klein gasveld te staan. De Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) gaat het gas exploiteren.
Op een informatiebijeenkomst met ‘de heren van de mijnen’, zoals Betsy ze noemt, spreken bewoners van Kommerzijl hun zorgen uit. Zorgt bodemdaling voor scheuren in huizen? ,,Nee, verzekerden ze, we zouden met z’n allen recht naar beneden zakken, het zou geen schade opleveren. We hoefden ons geen zorgen te maken.’’
Eind jaren negentig krijgt ‘Grijpskerk’ een nieuwe functie: het lege veld wordt een opslag voor industriegas. Betsy ziet dan de eerste scheuren in haar woning ontstaan. De schade écht opnemen, doet ze lange tijd niet.
Tekst gaat verder onder de foto.
Een scheur in een van de buitenmuren van Betsy Dielemans huis. Foto: Peter Wassing
Er is immers altijd wat te doen op de boerderij. Betsy en Wim verbouwen graan, aardappelen en bieten op 48 hectare land. Van Kommerzijl tot de kwekerij bij Niezijl: de grond aan beide kanten van de Hogeweg is hun domein. Totdat Wim in 2003 overlijdt. Betsy boert nog een jaar alleen, maar doet de grond dan van de hand. Het werk dat op haar schouders komt, is te zwaar.
Bijna negentig scheuren
In 2020 telt Betsy 87 scheuren in de amper vijf decennia oude boerderij. Ze besluit: dit kan zo niet langer.
Niet dat Betsy zich onveilig voelt, maar ze is inmiddels dik in de zeventig. ,,Wat als ik er straks niet meer ben? Moet ik mijn kinderen dan opzadelen met zoiets slordigs? En bovendien: mijn huis is vernield door een ander. Ik heb hier niet om gevraagd. De staat moet ons beschermen en dit oplossen.’’
Het kost een schade-expert een dag om alle scheuren vast te leggen. Als Betsy zijn dikke rapport leest, beent ze na een paar pagina’s woedend weg. Ze rekent op een vergoeding van een halve ton, de expert komt uit op ongeveer 13.000 euro.
‘Waar is die ruimhartigheid?’
Volgens het rapport valt een groot deel van de scheuren niet onder mijnbouwschade. ,,Zetting, zakking, thermische werking: allemaal smoesjes van het IMG (Instituut Mijnbouwschade Groningen, red.) om onder een redelijke vergoeding uit te komen’’, zegt Betsy. ,,Heb jij ooit een baksteen zien breken door de zon?’’
Betsy worstelt met problemen waarmee veel omwonenden van de gasopslag kampen. De omgekeerde bewijslast geldt nog niet voor schade veroorzaakt door de gasopslag in Grijpskerk. ,,Het wantrouwen: jij moet maar bewijzen dat die scheuren door gaswinning komen. En het IMG houdt stug vast aan berekeningen. Waar is die ruimhartigheid?’’, vraagt Betsy zich af.
Op sommige plekken kun je inmiddels dwars door de muur heen kijken. Foto: Peter Wassing
Ze vraagt een contra-expertise aan en schrijft een brief aan staatssecretaris Hans Vijlbrief (D66). Die nodigt Betsy in april vorig jaar uit voor een gesprek in Loppersum. In 20 minuten doet ze haar verhaal. Niet over haar eigen situatie, maar over de algemene problemen: over de totale ongelijkheid en willekeur van de schadeafhandeling, over een gebrek aan juridische bijstand.
Vijlbrief neemt Betsy serieus. In de maanden die volgen, ziet ze dat haar ‘aandachtspunten’, zoals ze die meegeeft aan de staatssecretaris, daadwerkelijk worden opgepakt. Vijlbrief kondigt onder meer aan dat de omgekeerde bewijslast ook gaat gelden voor schade door de gasopslag bij Grijpskerk.
Onduidelijkheid en onzekerheid
Maar een dik half jaar later ligt die maatregel nog bij de Eerste Kamer. Dat steekt. Want het betekent dat Betsy bij haar beroepszaak bij het IMG nog altijd zelf moet bewijzen dat de scheuren in haar muren door de gasopslag bij Grijpskerk komen. Ze weet dat veel van haar buren daarom wachten met het melden van schade. De veranderende procedures zorgen voor onduidelijkheid en onzekerheid.
Zelf twijfelt ze ook. ,,Had ik misschien toch moeten wachten op die omgekeerde bewijslast? En als ik verlies, kan ik straks mijn schade opnieuw melden?’’ Ja, opnieuw. Want opgeven doet Betsy niet. Haar bezwaarzaak bij het IMG is inmiddels twee keer uitgesteld vanwege een zieke expert. In mei staat haar dossier opnieuw op de rol. Betsy hoopt de beroepscommissie dan te overtuigen van haar gelijk. ,,Ik laat niet over mij heen lopen.’’
Betsy Dieleman blijft vechten voor een vergoeding voor de scheuren in haar huis. Foto: Peter Wassing
Reactie IMG
Het IMG begrijpt dat het teleurstellend is voor mevrouw Dieleman dat niet alle schades aan haar woning zijn toegekend. Daarom is het belangrijk dat voor aanvragers van schadevergoedingen de mogelijkheid bestaat om bezwaar te maken tegen een besluit op schademeldingen. Dat is wat mevrouw Dieleman dan ook heeft gedaan. Een dergelijke procedure geeft aanvragers van schadevergoedingen de gelegenheid om bijvoorbeeld tijdens een hoorzitting haar bezwaargronden toe te lichten en om in gesprek te gaan met de deskundige.
Aangezien de bezwaarprocedure nog in de beginfase zit en een hoorzitting nog moet plaatsvinden, is het te voorbarig om in de media te reageren op deze zaak. Het argument dat het IMG er op uit is om op zo’n laag mogelijke vergoeding uit te komen is onjuist. Het IMG handelt de aansprakelijkheid van de NAM af en moet dat doen binnen de kaders van de Tijdelijke wet Groningen, zoals opgesteld door het Kabinet en Parlement. Een besluit om schades toe te kennen is geen geldkwestie, want er is geen gelimiteerd budget om schades af te handelen.
Omdat Grijpskerk en een aantal omliggende dorpen zoals Kommerzijl, binnen het gebied van de beving van Huizinge liggen, geldt ook hier het wettelijk bewijsvermoeden. Dit betekent dat bij twijfel over de oorzaak ook hier schades worden vergoed. Alleen als de deskundige een evident andere oorzaak dan mijnbouw kan aanwijzen, wordt er geen schade vergoed.
Het IMG is nog niet bevoegd voor de afhandeling van schades als gevolg van de gasopslag Grijpskerk, hiervoor is een aanpassing van de wet nodig. De verwachting is dat de wet binnenkort gaat gelden zodat het IMG bevoegd wordt voor het afhandelen van schades als gevolg van de gasopslag bij Grijpskerk. Zodra hierover meer bekend is, zal het IMG op de website communiceren wat dit betekent voor de inwoners.
