Van de Eems naar de Schelde. Havenbaas Cas König verruilt Groningen voor Zeeland. ‘Ik wil nog één keer een stap maken’

In vol ornaat lacht de Deense koning Frederik, met naast hem zijn gemalin Mary Elizabeth, de bezoekers van Cas König vriendelijk toe. Boven hun portret aan een van de wanden in de werkkamer van König in het fraai gelegen onderkomen van Groningen Seaports aan de rand van de Waddenzee hangt een schildje met het wapen van het koninkrijk Denemarken.

De directeur van Groningen Seaports is honorair consul van Denemarken in Groningen. Nog maar kort, trouwens, en hoogstwaarschijnlijk ook niet lang meer, gezien zijn vertrek naar Zeeland. Wat heeft hij met Denemarken?

,,Ik ben er wel eens op vakantie geweest, het is een prachtig land. Maar ik spreek geen Deens ofzo. De Denen hebben twee honorair consuls in ons land, één zat er in Groningen. Dat consulaat is nu dus verhuisd naar Delfzijl. Ze zochten iemand die goed de verbinding kan maken tussen de industrie en energie, dat zijn hun grote speerpunten. Zo kwamen ze bij mij.”

König werd geboren in Doesburg en belandde 41 jaar geleden in Groningen voor een studie milieukunde aan het Van Hall Instituut. Dat was destijds nog onderdeel van de Rijks Hogere Landbouwschool. ,,Ik had les op meerdere plekken in de stad. Toen wij klaar waren, was het nieuwe gebouw aan de Hereweg ook net klaar.”

Dat hij voor milieukunde ging, was geen uitgemaakte zaak. ,,Mijn vader was dierenarts en ik heb er over gedacht om dat ook te worden. Met de propedeuse van de landbouwschool kon je mee loten voor diergeneeskunde. Ik dacht: ik neem die weg.”

,,Uiteindelijk heb ik nooit mee geloot. Je kreeg toen net die specialisatie in diergeneeskunde, je kreeg dierenartsen voor alleen koeien, paarden, of huisdieren. Het romantische beeld wat ik had van mijn vader in de Achterhoek, als een soort James Herriot, dat was toen al een beetje voorbij. Mijn vader zag dat ook aankomen. Hij zei: ‘Je moet je doelen misschien bijstellen’.”

König heeft een oudere broer, Ron, die burgemeester is van Deventer. Zijn zus woont in Frankrijk, waar ze werkt bij het ANWB-steunpunt in Lyon.

,,Ik ben helemaal met het Groningse land verweven geraakt. Heb hier ook altijd banen gevonden. Bij Van Hall deed ik nog twee jaar onderzoek, daarna ging ik naar Iwaco, om bodemonderzoek te doen en adviezen te schrijven. Via zo’n onderzoek belandde ik in Delfzijl bij ESD. Ik dacht: als er ergens een plek is waar ik iets nuttigs kan doen op milieugebied, is het daar. Ik heb altijd gekozen voor grote uitdagingen.”

,,Ik ben 58 jaar en wil graag nog één keer een stap maken. Deze kans deed zich voor. En die grijp ik met beide handen aan. Ik had hier ook echt niet weg gehoeven. Aan de andere kant: ik vind het wel goed als de top van een bedrijf zo nu en dan wisselt. Dat is dan na een jaar of acht of tien. Dat is een mooi moment.”

,,Nee, ik ben niet klaar. Er moet nog zoveel gebeuren en er liggen ook nog mooie kansen. Wat mijn voorganger Harm Post heeft gedaan was geweldig, dat had ik niet gekund. Maar toen kwam de volgende fase: dichter op de bedrijven staan en vervolgens de grote uitdaging op energiegebied. Dat past denk ik wat beter bij mij. Misschien komt er nu een nieuwe fase waar weer een andere leider bij hoort.”

,,Tegelijk vind ik het ook een leuk avontuur. Mijn partner en ik kennen bijna niemand in Zeeland. We vinden het een mooie uitdaging. We gaan trouwens weer in Nederland wonen. In Zeeuws Vlaanderen, Goes of Middelburg. We gaan niet emigreren.”

Hij hoeft zich straks niet te vervelen op zijn nieuwe werkplek. ,,Ze hebben op veel punten dezelfde uitdagingen als hier in Groningen. Maar die uitdagingen, zoals stikstof, zijn daar nog omvangrijker dan hier. Het is qua oppervlakte en omzet drie keer zo groot als hier. Er zitten heel grote industrieën. Volvo maakt in Gent met zesduizend mensen auto’s en trucks. De grote staalfabriek van Arcelor Mittal staat er. Dow zit in Terneuzen, in Borssele staat de kerncentrale, in Vlissingen is veel offshore wind. Je hebt er een grote olieraffinaderij.”

,,Neemt niet weg dat de Eemshaven natuurlijk wel iets heel bijzonders is, met zoveel energie op zo’n klein kluitje. Je hebt de drie energiecentrales, de kabels uit Noorwegen en Denemarken. En alle windparken, de waterstof.”

,,Iedereen heeft zijn eigen stijl en ik ook. Harm was geweldig in de marketing van het verhaal, in het vertellen van hoe geweldig die havens waren. Hij heeft ze echt op de kaart gezet. Ik denk dat mijn stijl van leiding geven meer inhoudelijk verder is gegaan. Dus: hoe gaan we nu verder met die haven, wat gaan we doen met waterstof? Hoe kunnen we verduurzamen? Ik heb zelf wel eens gezegd: ik ben op een voortdenderende trein gesprongen en zo snel mogelijk in de cockpit gaan zitten. We konden doorbouwen op het fundament van de groene haven, wat er al lag.”

,,De LNG-terminal in de Eemshaven, hoewel de aanleiding natuurlijk waardeloos was. Een project dat eigenlijk onmogelijk leek. In een half jaar hebben we die terminal samen met de Gasunie uit de grond gestampt, zodat Nederland genoeg LNG kan importeren. De Gasunie heeft wel eens gezegd: als we dat op een normale manier hadden aangevlogen, waren we vijf jaar bezig geweest. Het kon omdat het crisis was en iedereen ging in de stand: we gaan dit voor elkaar boksen. En het mooie is: op de dag dat de terminal in bedrijf werd genomen in september 2022 zag je de gasprijs dalen. Dat had niet te maken met de grote hoeveelheid gas die er door heen ging, maar met het signaal aan de wereld: wij zijn in staat om dit probleem op te lossen.”

,,Zo’n haven speelt zo’n belangrijke rol in de geopolitiek. In 2022 kwam het gas of uit Qatar, of uit Amerika. Toen kreeg je het WK voetbal in Qatar en had iedereen twijfels bij gas uit Qatar, in verband met de mensenrechten. En nu zie je: het komt uit Amerika. Dat is nu ook nogal een dingetje. Zo zie je maar hoe snel de wereld kan veranderen.”

,,We moeten ons achter de oren krabben of dat op deze manier door kan. Ik gebruik wel eens als voorbeeld de stroomverbinding tussen de Eemshaven en Vierverlaten. Dat tracé lag er al, er zijn andere masten neergezet met meer kabels. Daar hebben we met elkaar 12 jaar over gediscussieerd. De bouwtijd was twee jaar. En nu moet het van Vierverlaten naar Ens in de Noordoostpolder. Daar ligt nog geen tracé. Als we de energietransitie vlot willen trekken, dan zullen we dit veel sneller moeten doen. Anders komt het niet goed.”

,,De snelheid waarmee sommige dingen gaan. Neem de Oostpolder, waar de Eemshaven wordt uitgebreid en waar de provincie en de gemeente al lang mee bezig zijn. Dat duurt niet alleen voor ons heel lang, ook voor de bewoners. Je kunt zeggen: uitstel is een plusje voor hen. Maar uiteindelijk wil iedereen gewoon zekerheid hebben. Met al dat uitstel bewijzen we niemand een dienst. Mijn inschatting is dat het nog wel één of twee jaar gaat duren.”

,,We hebben last van alle onzekerheid rond stikstof. Dat heeft er voor gezorgd dat sommige projecten werden stilgezet. Bijvoorbeeld Van Merksteijn, daar waren de heipalen voor de Eemshaven al besteld en toen kwam stikstof. (De Twentse staaldraadbouwer wilde in de Eemshaven een fabriek openen, maar stelde het project keer op keer uit – red.). Intussen is de wereldmarkt voor hen veranderd net als de bouwkosten. Ze dachten de fabriek eerst voor 200 miljoen te kunnen bouwen, vervolgens werd het 300 miljoen. Het feit dat het nu voor de bestaande industrie moeilijk is het hoofd boven water te houden, betekent dat het voor de industrie die er nog niet is nog veel ingewikkelder is.”

Met lede ogen zag hij toe hoe de afgelopen jaren grote bedrijven in noordoost-Groningen omvielen of hun activiteiten stopten. Zoals Aldel, NEG, PMC, Qsil en OCI Methanol. Andere bedrijven balanceren op het randje. De hoge kosten in ons land spelen daarbij een voorname rol.

,,Het begint met energie. Je moet je als overheid wel achter de oren krabben wanneer die in Duitsland of Frankrijk zoveel goedkoper is als hier. Die buitenlandse bedrijven, die hier vaak niet hun hoofdkantoor hebben, investeren op plekken waar ze het beste rendement maken. Als stroom hier zoveel duurder is dan in de rest van Europa, dan prijs je jezelf uit de markt.”

,,Het is natuurlijk hartstikke jammer dat Aldel weg is. Je moet je ook realiseren dat het technologie was uit de jaren 50 van de vorige eeuw. De kans dat dat in 2050 nog steeds op dezelfde manier gebeurt is niet zo heel groot. Het is ook goed dat bedrijven zich vernieuwen. Maar dan moet er wel een vestigingsklimaat zijn waarin dat kan.”

König ziet overigens ook veel lichtpuntjes in de Eemshaven en Delfzijl. ,,Als je alle bouwputten en bouwkranen bij elkaar optelt, kom je op zo’n 2,5 miljard aan investeringen. Dat is gigantisch.”

König schudt resoluut zijn hoofd. ,,We hebben er echt alles aan gedaan om dat te laten slagen. Maar wij zijn wel een bedrijf. Wat er mis ging waren de afspraken. Ze zouden zelf een kade bouwen en dat hebben ze niet gedaan. Daarmee raakten ze in de problemen. Vanaf dag één waren we heel helder: als jullie hier willen komen, moet je je eigen kade bouwen. Iedereen wil wel graag dat je een kade voor ze bouwt. In het verleden hebben we dat voor andere bedrijven wel gedaan, maar dan kregen we een garantie voor veertig jaar. Bij zo’n start-up krijg je zulke garanties niet.”

,,Een beetje? Het was forse imagoschade, het was heel vervelend. Vooral ook omdat ons werd verweten dat we geen ruimte boden. Terwijl we vanaf dag één helder zijn geweest over dat ze die ruimte zelf moesten creëren. Ik heb de situatie rond de ferry echt als vervelend ervaren. We kregen klappen terwijl we die niet hadden verdiend.”

,,Het was wel een heel mooi initiatief, goed voor de regio en Nederland. Maar het is ook bewezen dat het een heel ingewikkelde business is, je hebt diepe zakken nodig om zoiets van de grond te krijgen.”

,,Uiteindelijk gaat het wel gebeuren, ook al duurt het langer dan we hoopten. Al was het maar omdat het nodig is onze CO2-emissies naar beneden te krijgen. Waar het nu op vast zit is: krijgen we het voor een betaalbare prijs geproduceerd?”

,,Onlangs was ik in Noorwegen en sprak met iemand van het staatsoliebedrijf. Die zei: we hebben als land miljarden in deze industrie gestoken, om de olie- en gasindustrie op gang te helpen. Dat is niet gebeurd met geld van een particulier bedrijfje, maar met staatssteun. Nu is het big business. Zo gaat het ook met waterstof. Je zult dat eerste stukje moeten aanjagen met de overheid wil je het op gang krijgen. Dat ging met windmolens net zo.”

,,We hebben gezegd: als we hier nieuwe datacenters toestaan, dan moet je wel iets doen met de warmte die ze produceren. Die kan bijvoorbeeld worden doorgegeven aan de bewoners in de omgeving. En als we straks op grote schaal waterstof gaan maken en er is een project voor de verwarming van huizen met waterstof, dan zou je daar aan mee moeten werken. Ik denk dat we de bewoners meer moeten laten profiteren van alles wat we hier ontwikkelen.”

 ,,Ik denk dat het voor alle ondernemers belangrijk is dat ze goed zichtbaar zijn. Je moet je gezicht laten zien en zorgen dat je in gesprek blijft met alles en iedereen in de omgeving. Op het moment dat je dat doet, ontstaat wederzijds begrip. Je kunt zeggen: ik trek me terug in mijn schulp, dan hoor ik het allemaal niet. Maar dan wordt er over je gesproken zonder dat je het in de gaten hebt.”